Cho vay tiền mặt không có thế chấp, rủi ro rình rập

Tình trạng cho vay tiền mặt mà chỉ ghi giấy viết tay và không hề có thế chấp bằng tài sản khác xảy ra khá phổ biến ở các vùng nông thôn. Đa số trên giấy nợ chỉ ghi vài nội dung như số tiền, thời hạn trả nợ, lãi suất, chữ ký của các bên và không có tài sản đảm bảo. Với nội dung giấy nợ như vậy, phía người cho vay gặp bất lợi trong việc lấy lại tài sản cho vay của mình.

Bộ luật Dân sự 2015 có quy định về hợp đồng vay tài sản tại Điều 463 như sau:

“Điều 463. Hợp đồng vay tài sản

Hợp đồng vay tài sản là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó bên cho vay giao tài sản cho bên vay; khi đến hạn trả, bên vay phải hoàn trả cho bên cho vay tài sản cùng loại theo đúng số lượng, chất lượng và chỉ phải trả lãi nếu có thỏa thuận hoặc pháp luật có quy định.”

Đồng thời, Bộ luật dân sự cũng quy định về nghĩa vụ trả nợ của bên vay tại Điều 466:

“Điều 466. Nghĩa vụ trả nợ của bên vay

1. Bên vay tài sản là tiền thì phải trả đủ tiền khi đến hạn; nếu tài sản là vật thì phải trả vật cùng loại đúng số lượng, chất lượng, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

2. Trường hợp bên vay không thể trả vật thì có thể trả bằng tiền theo trị giá của vật đã vay tại địa điểm và thời điểm trả nợ, nếu được bên cho vay đồng ý.

3. Địa điểm trả nợ là nơi cư trú hoặc nơi đặt trụ sở của bên cho vay, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

4. Trường hợp vay không có lãi mà khi đến hạn bên vay không trả nợ hoặc trả không đầy đủ thì bên cho vay có quyền yêu cầu trả tiền lãi với mức lãi suất theo quy định tại khoản 2 Điều 468 của Bộ luật này trên số tiền chậm trả tương ứng với thời gian chậm trả, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.

5. Trường hợp vay có lãi mà khi đến hạn bên vay không trả hoặc trả không đầy đủ thì bên vay phải trả lãi như sau:

a) Lãi trên nợ gốc theo lãi suất thỏa thuận trong hợp đồng tương ứng với thời hạn vay mà đến hạn chưa trả; trường hợp chậm trả thì còn phải trả lãi theo mức lãi suất quy định tại khoản 2 Điều 468 của Bộ luật này;

b) Lãi trên nợ gốc quá hạn chưa trả bằng 150% lãi suất vay theo hợp đồng tương ứng với thời gian chậm trả, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.”

Như vậy, người vay có nghĩa vụ trả lại số tài sản vay cho người cho vay khi đã đến hạn và nếu không thực hiện được theo đúng thỏa thuận thì sẽ phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại, và có thể sẽ bị tính lãi do nợ quá hạn.

Về vấn đề truy cứu trách nhiệm Hình sự khi quá hạn không thực hiện trả nợ theo hợp đồng, Bộ Luật Hình sự 2015 có quy định về tội danh Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản tại Điều 175 như sau:

“Điều 175. Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản

1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây chiếm đoạt tài sản của người khác trị giá từ 4.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng hoặc dưới 4.000.000 đồng nhưng đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản hoặc đã bị kết án về tội này hoặc về một trong các tội quy định tại các điều 168, 169, 170, 171, 172, 173, 174 và 290 của Bộ luật này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm hoặc tài sản là phương tiện kiếm sống chính của người bị hại và gia đình họ, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:

a) Vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng hình thức hợp đồng rồi dùng thủ đoạn gian dối hoặc bỏ trốn để chiếm đoạt tài sản đó hoặc đến thời hạn trả lại tài sản mặc dù có điều kiện, khả năng nhưng cố tình không trả;

b) Vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng hình thức hợp đồng và đã sử dụng tài sản đó vào mục đích bất hợp pháp dẫn đến không có khả năng trả lại tài sản.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:

…

c) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng;”

Như vậy, nếu vi phạm hợp đồng vay và có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Nhưng thời gian cũng như chi phí để giải quyết 1 hợp đồng vay mượn tài sản theo Bộ luật dân sự 2015 hoặc Bộ luật hình sự 2015 đều rất lâu và tốn nhiều công sức. Trường hợp Tòa xử thắng nhưng còn việc thi hành được bản án cũng là cả 1 vấn đề khi cho vay không có tài sản đảm bảo. Vậy nên, mọi cá nhân đều cẩn thận và cân nhắc khi cho vay để tránh rủi ro sau này.

Bài viết vô cùng hữu ích, cảm ơn bạn đã chia sẻ

Đúng vậy bạn. Vấn đề hiện nay mà mình thấy là cho vay tiền thì dễ nhưng lấy lại tiền thì khó. Cho vay mà không có tài sản đảm bảo thì dù ra tòa và thắng kiện nhưng quá trình thi hành án cũng khó khăn. Vậy nên hi vọng trong tương lai, những trường hợp cho vay tiền thì rất cần lập thành hợp đồng, có tài sản đảm bảo và có công chứng. Để có thể bảo vệ tối đa quyền của người cho vay. 

Cái vấn đề không chỉ dừng lại ở hợp đồng vay có công chứng mà là khi hợp đồng có công chứng mà là khi đã có tranh chấp xảy ra, phải ra Tòa để đòi tiền thì khi Tòa xử người cho vay thắng. Câu chuyện tiếp theo của bên Thi hành án. Làm sao để thi hành án nhanh, lấy lại tiền nhanh nhất khi hợp đồng vay có công chứng nhưng không có tài sản đảm bảo. Cho vay không có tài sản đảm bảo luôn là bất lợi của người cho vay, người vay nếu có tài sản để kê biên trả nợ thì dễ cho Thi hành án cũng như "may mắn" của người cho vay còn ngược lại thì thật sự bế tắc. 

Về việc thế chấp tài sản thì theo định nghĩa ở Điều 317 Bộ luật Dân sự 2015 là  "việc một bên (sau đây gọi là bên thế chấp) dùng tài sản thuộc sở hữu của mình để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ và không giao tài sản cho bên kia (sau đây gọi là bên nhận thế chấp)". Như vậy nếu như khoản vay được thế chấp bằng tài sản của người đi vay, có ghi nhận rõ bằng hợp đồng thì rõ ràng sẽ rất dễ giải quyết nếu như có tranh chấp trên thực tế, đảm bảo quyền của bên cho vay. 

Đúng vậy. Hiện nay có tình trạng bán món nợ đó cho công ty đòi nợ hoặc thuê công ty đòi nợ đi đòi nợ thay mình. Cái vòng luẩn quẩn có thể như sau: A cho B vay, B không trả, A thuê công ty C đòi nợ từ B. B không có tiền trả và đi vay tín chấp từ D. B không có tiền trả D. C thuê công ty C đòi nợ. 

Cứ vay chỗ này trả chỗ kia rồi khoản vay sẽ lớn dần lên do lãi suất quá cao. Vậy nên có thêm cơ quan nhà nước vào cuộc . Vấn đề cần xử lý không chỉ lãi suất, nạn tín dụng đen mà thậm chí xử lý hành vi đòi nợ thuế vi phạm pháp luật. Khi cơ quan nhà nước vào cuộc thì lúc đó có khá khá các vấn đề cần giải quyết và cần nhiều thời gian giải quyết. 

Về bản chất thì cho vay hay có nghĩa là tín dụng. Có nghĩa là tin thì mới cho vay. Đó cũng là nguyên tắc căn bản trong hệ thống tín dụng.

Vấn đề cho vay có thể mất trắng do không có tài sản đảm bảo có thể được giải quyết thông qua hệ thống các TCTD. 

Thực tế cho thấy, ngân hàng nước ngoài có hơn 100 sản phẩm tín dụng thì nước mình chỉ có chưa đầy 15 sản phẩm tín dụng. TCTD tại Việt Nam chỉ tập trung vào vài trận địa tín dụng mà bỏ trắng hơn 85 trận địa còn lại. Nếu các trận địa này được khai thác thì vấn đề trên sẽ được cải thiện rất nhiều.

Hoạt động tín dụng đen với các vỏ bọc bên ngoài dưới dạng các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ cầm đồ, cho thuê xe tự lái, công ty vệ sĩ, tư vấn tài chính,... thực chất là cho vay nặng lãi. Thế nhưng trên thực tế, lãi suất tín dụng đen thường ở mức cắt cổ, chênh rất nhiều lần so với mức lãi suất mà Bộ luật Dân sự 2015 quy định. Vì cần tiền gấp, đành "nhắm mắt" vay tín dụng đen với lãi suất lên đến 30%/tháng… dẫn đến hệ lụy nhiều người sau khi vay tiền đã không có khả năng trả lãi.

Thực tế cho thấy, nhu cầu vay tiêu dùng của người dân được đáp ứng bởi hệ thống tài chính hoàn chỉnh. 

Tuy nhiên, tín dụng đen vẫn xảy ra vì xuất phát từ 03 nhu cầu chính như sau:

- Nhu cầu ăn chơi.

- Nhu cầu rửa tiền.

- Hoạt động phi pháp.

Do đó, việc ngăn chặn tín dụng đen rất khó.

Vẫn biết là cần cso tài sản đảm bảo để an toàn nhưng vì nhiều lý do để rồi cứ cho vay không không. Tới lúc người ta không trả thì tìm đủ mọi cách đòi thậm chí thuê giang hồ.