Trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố là ai và có quyền gì?

Trưởng thôn, Tổ trưởng tổ dân phố - Ảnh minh họa

Vừa qua tại những địa bàn bị thiệt hại do bão lũ, có thông tin rằng một số tổ trưởng dân phố, trưởng thôn giấu diếm, ăn bớt khoản từ thiện hoặc yêu cầu người dân nộp lại phần tiền nhận được,… Vậy trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố là chức vụ như thế nào, có thẩm quyền ra sao?

Điều chỉnh hoạt động của tổ dân phố, tổ trưởng tổ dân phố là các văn bản quy phạm pháp luật sau:

- Thông tư 04/2012/TT-BNV (TT04)

- Thông tư 14/2018/TT-BNV sửa đổi bổ sung Thông tư 04 (TT14)

Trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố là ai?

Trước hết cần biết thôn, tổ dân phố không phải là một cấp hành chính mà là tổ chức tự quản của cộng đồng dân cư có chung địa bàn cư trú trong một khu vực ở một xã, phường, thị trấn. Thôn, tổ dân phố là nơi để công dân thực hiện quyền dân chủ và các chủ trương của Đảng, Nhà nước. (Điều 2 TT04)

Nói cách khác, hoạt động của thôn không hoàn toàn mang tính ràng buộc pháp lý, quyền uy điều hành, tuy nhiên mỗi tổ chức đều phải có người đứng đầu nên pháp luật quy định một số điều kiện để bầu ra trưởng thôn như:

- Tiêu chuẩn trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố: Phải là người có hộ khẩu thường trú và cư trú thường xuyên ở thôn, tổ dân phố; đủ 21 tuổi trở lên, có sức khỏe, nhiệt tình và có tinh thần trách nhiệm trong công tác; có phẩm chất chính trị và phẩm chất đạo đức tốt, được nhân dân tín nhiệm; bản thân và gia đình gương mẫu thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và các quy định của địa phương; có kiến thức văn hóa, năng lực, kinh nghiệm và phương pháp vận động, tổ chức nhân dân thực hiện tốt các công việc tự quản của cộng đồng dân cư và công việc cấp trên giao (Điều 11 TT04)

- Quy trình bầu cử: Trưởng ban công tác Mặt trận thôn, tổ dân phố tổ dự kiến các ứng cử viên, bầu cử tại cơ sở thông qua biểu quyết, quyết định công nhận trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố do Chủ tịch UBND cấp xã ký. (Điều 12 TT04)

- Nhiệm kỳ của trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố là 2,5 năm hoặc 5 năm do UBND cấp tỉnh quy định (Khoản 9 Điều 1 TT14)

Từ đó có thể thấy việc thành lập thôn, tổ dân phố và bầu ra người đứng đầu có sự công nhận của Nhà nước.

Trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố có quyền gì?

Khoản 2 Điều 10 TT 04 (sửa đổi, bổ sung bởi  TT14) quy định quyền hạn của trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố như sau:

“2. Quyền hạn:

a) Được ký hợp đồng về xây dựng công trình do nhân dân trong thôn, tổ dân phố đóng góp kinh phí đầu tư đã được hội nghị thôn, tổ dân phố thông qua và bảo đảm các quy định liên quan của chính quyền các cấp;

b) Được phân công nhiệm vụ giải quyết công việc cho Phó Trưởng thôn, Phó Tổ trưởng tổ dân phố; được chính quyền cấp xã mời họp và cung cấp thông tin, tài liệu liên quan đến quản lý, hoạt động của thôn, tổ dân phố; được bồi dưỡng, tập huấn về công tác tổ chức và hoạt động của thôn, tổ dân phố."

Quy định trên cho thấy, hoạt động của trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố phần lớn dựa trên sự điều hành của cấp trên, tức phải có sự chỉ đạo từ UBND cấp xã trở lên. Khi làm việc với người dân, trưởng thôn, tổ trưởng dân phố, phải trình bày được những thông tin, tài liệu liên quan đến quản lý, hoạt động của thôn, tổ dân phố.

Ngoài ra, các quy định về xử phạt hành chính, hình sự cũng quy định thẩm quyền xử phạt là của các cơ quan chức năng như Công an nhân dân, Ủy ban nhân dân, Thanh tra, … chứ không liên quan đến tổ thôn, tổ dân phố.

Vì những phân tích ở trên, để tránh việc bị hạch sách, yêu cầu vô lý hoặc quyền lợi bị xâm phạm bởi những người có chức danh “tổ trưởng tổ dân phố” hay “trưởng thôn”, hãy làm rõ quyền hạn của họ khi đưa ra yêu cầu: công việc được ai chỉ đạo thực hiện, thực hiện theo quy định pháp luật hay chủ  trương nào, …

Nếu có thắc mắc, ý kiến, mâu thuẫn, người dẫn có thể làm đơn khiếu nại trực tiếp lên Ủy ban nhân dân xã.