Ngày nay, khi nói đến những loại tài sản trong khối di sản người quá cố để lại thừa kế thì đất đai được xem là một trong những đối tượng phổ biến. Câu hỏi đặt ra, trường hợp di sản chưa có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thì thủ tục thừa kế giải quyết như thế nào?
Khi đất chưa được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất có nghĩa là quyền sử dụng mảnh đất chưa được pháp luật công nhận. Do đó, trường hợp cá nhân chế để lại di sản là đất đai nhưng chưa có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thì về mặt pháp lý, pháp luật chưa thừa nhận quyền sử dụng đất này là tài sản của người để lại thừa kế nên chưa xác định được đây có phải là di sản thừa kế hay không. Tuy nhiên, việc phân chia thừa kế đối với mảnh đất chỉ đặt ra khi xác định được đây là di sản thừa kế. Vì vậy, khi di sản thừa kế là mảnh đất chưa có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, trước hết, những người có quyền thừa kế đối với mảnh đất dù là có hay không tranh chấp về thừa kế đối với quyền sử dụng đất vẫn phải đưa ra yêu cầu để tòa có thể phân chia di sản thừa kế đối với mảnh đất:
- Nếu có tranh chấp giữa những người thừa kế thì các bên có quyền khởi kiện thành một vụ án tranh chấp về thừa kế tài sản lúc này vụ án sẽ thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa án theo loại việc: “Tranh chấp về thừa kế tài sản” (theo khoản 5 Điều 26 Bộ luật tố tụng dân sự 2015)
- Trường hợp không có tranh cấp giữa những người thừa kế thì các bên phải yêu cầu tòa án xác định quyền sở hữu tài sản là quyền sử dụng đất, vụ việc sẽ thuộc thẩm quyền của Tòa án theo khoản 9 Điều 27 Bộ luật tố tụng dân sự 2015: “Yêu cầu xác định quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản”.
Tiếp đó, khi đã có bản án, quyết định của Tòa án, người thừa kế được xác định có phần quyền đối với mảnh đất có quyền yêu cầu cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thừa nhận quyền sử dụng đất của mình và xác lập quyền của người sử dụng đất bằng việc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lần đầu tương ứng với phần mà nội dung bản án, quyết định của tòa án đã tuyên. Bản án, quyết định của Tòa án là căn cứ để đất chưa có Giấy chứng nhận quyền sử đất được cấp sổ lần đầu cho những người thừa kế. Theo đó, kèm theo hồ sơ xin cấp giấy chứng nhận, người thừa kế nộp kèm theo bản án, quyết định của Tòa án để làm cơ sở chứng minh cho yêu cầu xin cấp sổ. Quy định trên được ghi nhận tại khoản 3 Điều 100 Luật Đất đai 2013, cụ thể như sau:
“3. Hộ gia đình, cá nhân được sử dụng đất theo bản án hoặc quyết định của Tòa án nhân dân, quyết định thi hành án của cơ quan thi hành án, văn bản công nhận kết quả hòa giải thành, quyết định giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo về đất đai của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đã được thi hành thì được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất; trường hợp chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính thì phải thực hiện theo quy định của pháp luật.”
