Từ ngày 1/7/2016 Luật tố tụng Hành chính 2015, Bộ Luật Tố tụng dân sự 2015 và Bộ Luật tố tụng hình sự 2015 sẽ đồng loạt có hiệu lực, đánh dấu sự thay đổi và phát triển của nền pháp luật tố tụng Việt Nam.
Một trong như thay đổi quan trọng chính là sự thay đổi về trình tự hỏi tại phiên tòa. Cụ thể:
Tại Điều 249 Bộ Luật tố tụng Dân sự 2015, Điều 177 Luật tố tụng Hành chính 2015 quy định:
Sau khi nghe xong lời trình bày của đương sự, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự theo quy định, theo sự điều hành của Chủ tọa phiên tòa, thứ tự hỏi của từng người được thực hiện như sau:
- Người khởi kiện, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khởi kiện hỏi trước, tiếp đến người bị kiện, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị kiện, sau đó là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan;
- Người tham gia tố tụng khác;
- Chủ tọa phiên tòa, Hội thẩm nhân dân;
- Kiểm sát viên tham gia phiên tòa.
Đối với phiên tòa Hình sự, tại Điều 307 Bộ Luật tố tụng Hình sự 2015 quy định:
- Hội đồng xét xử phải xác định đầy đủ những tình tiết về từng sự việc, từng tội trong vụ án và từng người. Chủ tọa phiên tòa điều hành việc hỏi, quyết định người hỏi trước, hỏi sau theo thứ tự hợp lý.
- Khi xét hỏi từng người, chủ tọa phiên tòa hỏi trước sau đó quyết định để Thẩm phán, Hội thẩm, Kiểm sát viên, người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự thực hiện việc hỏi.
Có thể thấy sự thay đổi về trình tự hỏi tại phiên tòa đã thể hiện sự linh hoạt và hợp lý hơn trong quá trình xét xử. Quá trình xét hỏi như vậy sẽ làm cho phiên tòa trở nên sinh động, nâng cao tính tranh tụng hơn. Lúc này chủ tọa sẽ thể hiện vai trò lắng nghe, phân tích và nhìn nhận vụ án một cách toàn diện và đầy đủ hơn. Tất nhiên để điều hành những phiên tòa như vậy đòi hỏi chủ tọa phải có kỹ năng và kiến thức tốt không chỉ về tố tụng và pháp luật mà còn cả những chuyên ngành liên quan đến vụ án.
Bên cạnh đó, đối với người bào chữa, bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho đương sự việc thay đổi trình tự hỏi này tạo điều kiện để họ phát huy kỹ năng hỏi tại phiên tòa, chủ động trong việc lập và thực hiện kế hoạch hỏi tại phiên tòa, từ đó sẽ chủ động hơn trong việc làm sáng tỏ các vấn đề cần chứng minh.
