Tản mạn về chuyện làm từ thiện

Nếu có ai hỏi, từ thiện là gì? Tôi sẽ trả lời rằng: Từ thiện là việc làm nhằm sẻ chia bớt những khó khăn cho những người có hoàn cảnh khó khăn, nghèo khổ, và việc làm đó xuất phát từ tâm, từ trái tim và lòng nhân hậu giữa con người với con người, không vì mục đích vụ lợi.

Thế nhưng, câu trả lời đó chưa đủ để gọi là đúng vì việc làm đó cần phải đúng lúc, đúng chỗ.

Dễ thấy các hoạt động từ thiện đó ở các cổng chùa, nhà thờ, bệnh viện, côi nhi viện, hay sau các trận bão lụt hoặc các vụ như bé Hào Anh bị bạo hành, vụ Hiệp sĩ Tân Bình…và ngay cả trong văn bản pháp luật vẫn có các quy định này (quy định hỗ trợ người nghèo).

Mỗi nơi đều có mỗi cách từ thiện khác nhau, người phát cơm, cháo hay gạo, hay cho tiền, tặng tập sách bút….nhưng cũng như khái niệm trên kia tôi đã nêu, việc làm đó chưa đủ gọi là đúng, vì cần phải xem việc làm từ thiện đó đã đúng lúc, đúng chỗ chưa.

Làm từ thiện không đúng lúc, đúng chỗ dễ dẫn đến những hệ lụy cho xã hội mà đơn cử trong vụ bé Hào Anh có thể thấy.

Trích dẫn một đoạn tại trang News Zing:

Câu chuyện này được chúng tôi những người đồng nghiệp đem ra bàn luận, một anh bạn trong số đó, cũng kể rằng, hồi trước có xảy ra bão lụt và người dân cả nước quyên góp ủng hộ tiền, quê anh cũng có một số gia đình được nhận tiền, lúc nhận cũng có chụp choẹt hình này nọ để xem là bằng chứng, người trao bảo người nhận đứng sụp chân xuống hơn nữa để lên tivi cho thấy cảnh bị lụt nghiêm trọng, trong khi nước ngập chỉ mới vượt qua mắt cá chân.

Hay tôi tình cờ nghe ba của mình kể về một anh trong cơ quan được lên sóng vì gia đình nghèo và được ủng hộ tiền, nhưng thực tế, trước khi lên tivi, nhà anh đó đã dọn các thứ tivi, máy giặt, tủ lạnh…qua nhà khác rồi, để lên tivi cho người ta thấy hoàn cảnh nghèo khó…

Trước đây, Thông tư 01/2016/TT-BVHTTDL buộc người thi người mẫu, người đẹp đạt giải phải làm công tác từ thiện trong vòng  02 năm kể từ ngày đạt giải, sau bị dư luận lên án thì nội dung Thông tư này đã bị bãi bỏ theo Thông tư 10/2016/TT-BVHTTDL.

Và hàng loạt các chế độ chính sách ưu đãi cho người nghèo cũng là một cách làm từ thiện của Nhà nước hiện nay, nhưng sao, nhiều hộ vẫn cứ muốn mình nghèo hoài?! Có phải là để nhận hỗ trợ, trợ cấp từ ngân sách nhà nước không?

Dẫu biết rằng, từ thiện là hoạt động thể hiện tính nhân văn, nhân đạo giữa con người với con người, là nét đẹp văn hóa của người Việt nên không cần phải có quy định nào ràng buộc, thế nhưng, nếu cứ từ thiện theo kiểu phong trào, mù quáng thì người nghèo, người tốt trong những câu chuyện cổ tích mà bạn vẫn được nghe xưa kia sẽ trở thành người có rất nhiều, người xấu (vì nhiều tiền rồi thì không cần phải làm việc để có tiền và kết quả là “nhàn cư vi bất thiện”)

Qua đây mình cũng chia sẽ một trường hợp ngay tại vùng quê mình trong chương trình 'Nhịp cầu nhân ái". Chuyện là cháu bé bị bỏng đựoc phát trên Tivi là do đi ăn trộm pháo sau đó dấu vào túi quần nên mới bị cháy bỏng toàn thân chứ không hề là bị vô tình pháo cháy tới người. Tuy nhiên, khi phóng viên của chương trình về thì có nói với gia đình là nhà chú này cao to, có điều kiện quá vì thuộc nhà có chức quyền trong xã nên không thể dùng để quay phim được vì như vậy thì sẽ không nhận được sự đồng cảm từ  xã hội. Thế rồi gia đình cùng các phóng viên của chương trình phải mượn góc quay của một gia đình khác thuộc diện hộ nghèo trong xóm mình để quay phim. Và liên tục nhắc về sự khó khăn của gia đình để nhận được sự thương cảm. Măc dù vịêc quay phim hay nguyên nhân bị bỏng là do chính cháu bé gây ra nhưng mọi người đều chung tay quyên góp để có thêm chi phí cho bé phẫu thụât. Vậy mà có nhiều nhà hảo tâm về quê để quyên góp cho cháu chỉ để cầm hộp quà thật to, chen chúc nhau chỉ để được lên ti vi. Hay các hộ khác thì cũng tất bật làm giúp gia đình anh này thu hoạch hoa màu để lên tivi thấy được tinh thần tương thân tương ái chứ không phải vì một nghĩa cử cao đẹp duy nhất là giúp cho gia đình em.

Làm từ thiện dù xuất phát từ cái tâm hay vì một mục đích nào đó, có thể một tổ chức hay một cá nhân muốn sử dụng việc này để được nhiều người biết đến hay được coi như một chiến lược để quảng bá thương hiệu của mình thì đích đến cuối cùng vẫn là giúp đỡ được những người có hoàn cảnh khó khăn, đó mới là điều quan trọng. Trường hợp của Hào Anh là một trong những trường hợp hi hữu vì số tiền từ thiện được sử dụng vào mục đích xấu nhưng đó là do lỗi của người nhận đã không biết cách sử dụng hợp lý còn nhà hảo tâm mục đích mà họ hướng tới là giúp cậu bé vượt qua khó khăn, số tiền mà họ bỏ ra mong muốn phần nào giúp H.A cảm thấy vẫn còn tình thân từ mọi người xung quanh và hơn hết là để cậu trang trải cuộc sống. Khó có thể nào quản lý được việc làm từ thiện nào là nên hay không nên, không có 1 thước đo nào đánh giá đó là việc làm đúng chỗ hay không đúng chỗ vì đây là việc làm xuất phát từ tình người mà ra. Thực tế có rất nhiều trường hợp lợi dụng tình thương của người khác để vụ lợi gián tiếp hay trực tiếp đều có nên chuyện gì cũng có hai mặt của nó, phụ thuộc vào sự sáng suốt và cách nhìn nhận của mỗi người thế nào mà thôi.

Đúng là cái gì cũng có tính hai mặt của nó. Mặc dù sự chia sẻ và quan tâm của con người với con người với nhau là một điều tốt đẹp, nó luôn cần tồn tại trong cuộc sống này nhưng đôi khi việc từ thiện cũng có những mặt trái của nó mà chúng ta cũng không thể lường trước được.

Vì làm từ thiện bằng cách nào hiệu quả và không bằng bề nổi hình thức, cho đi như thế nào để không để lại những hậu quả xấu cả trước mắt và lâu dài thì đó là những điều trăn trở. Bởi vì thực tế có thể nhận thấy rất nhiều lần và với nhiều người trong chúng ta, việc cho đi đã không được làm đúng cách.

Điển hình như câu chuyện tặng quần áo. Quần áo cũ thì ai cũng có, sau một thời gian dài thì số quần áo cũ ngày càng nhiều. Và điều đầu tiên chúng ta nghĩ là tìm đoàn từ thiện nào đó để tặng hết mớ quần áo cũ đi, mặc dù đó là những bộ quần áo hở hang, thời trang quá mức cho phép, từ thiện như thế thì từ thiện làm chi, rồi số quần áo đó sẽ vào tay ai, liệu người nhận được có cảm thấy ấm lòng hay không?

Khi làm từ thiện, hãy suy nghĩ một cách thật lòng. Hãy bỏ thời gian ra, một ít thôi cũng được để tìm hiểu xem tổ chức mà mình quyên góp sẽ đi đến nơi nào, làm những công việc gì mà đóng góp cho phù hợp với hoàn cảnh.

Thêm vào đó là đừng chỉ nghĩ rằng làm từ thiện là phải cho thật nhiều tiền, vô hình chung những người lười nhác và đầy thương tổn sẽ được tạo ra từ chính đồng tiền mà chúng ta cho đi. Theo mình nghĩ thì từ thiện không nhất thiết phải là cho tiền là đủ, vì ngoài tiền ra thì ta có thể cho nhiều thứ còn hơn thế nữa mà. Vì người nghèo thiếu nhiều thứ mà, đâu chỉ riêng thiếu tiền.

Rất nhiều người nghèo khó khi nhận được một số tiền lớn đã thay đổi tính tình, vì ngay từ đầu chúng ta làm từ thiện đã sai cách, chúng ta đến với họ trong tâm thế của những người có điều kiện hơn, đóng góp chút tiền cho họ bớt khó khăn, vất vả. Cái suy nghĩ tưởng chừng rất đúng ấy là hóa ra đã trở thành một con dao hai lưỡi trong suy nghĩ của họ, vì vốn dĩ họ không có lối thoát trong cuộc sống, ít học hành, không nghề nghiệp và thậm chí là không có một mái nhà nhưng bổng dưng lại nhận được một số tiền quá lớn, loay hoay không biết xoay sở thế nào.

Và việc duy nhất mà họ biết làm đó là tiêu hết số tiền đó vô tội vạ và không đúng mục đích. Đó chính là việc cho đi mà không đúng cách khi làm từ thiện. Cho nên khi quyết định là từ thiện thì phải suy nghĩ cho thật thấu đáo để không để xảy ra một câu chuyện đáng buồn nào.

Làm từ thiện là một việc tốt tuy nhiên để số tiền chúng ta bỏ ra đi vào đúng với mũ đích mà chúng ta mong muốn còn là một vấn đề khó. Hiện nay, việc từ thiện diễn ra rât phổ biến và chưa được kiểm soát chặt chẽ, dẫn đến tình trạng nhiều người giả danh nghèo khó để lừa đảo lấy tiền từ thiện từ các nhà hảo tâm.

Việc làm từ thiện là rất tốt, rất đáng để noi gương tuy nhiên làm từ thiện thế nào là đúng lại là một câu chuyện khác. Ngày nay, làm từ thiện cũng muôn hình vạn trạng khiến mỗi lần nghe đến "từ thiện" người ta lại dè chừng, là liệu có bị lừa hay liệu có phải từ thiện thật không hay lại lăng xê hình ảnh cá nhân. Dần dà, từ thiện biến tượng và không còn được đẹp như nó vốn có nữa/

Người làm từ thiện quan trọng là ở tâm. Trong thâm tâm họ phải thật sự có ý nghĩ giúp người thì mới có thể thanh thản được. Giúp người mà chỉ để lấy hư danh thì cũng bằng không, không có ý nghĩa hay công đức gì cả.

Còn người nhận mà giả nghèo giả khổ để nhận của từ thiện thì mất đức lắm. Đáng lẽ phần đó phải để cho những người khổ hơn, những người xứng đáng hơn mới đúng.

Mình từng tham gia các hoạt động từ thiện, tình nguyện, gom góp quần áo, vận động các nhà hảo tâm ủng hộ từ những món quà bé nhỏ cho đến những khoản đóng góp lớn lao, tất cả đều được trao tặng đến những người thật sự cần giúp đỡ, chúng mình luôn tìm hiểu những đối tượng cần được giúp đỡ trước khi lên kế hoạch quyên góp, nên là việc làm từ thiện do cách những người vận động có đem đến cho đúng đối tượng cần thiết hay không mà thôi.

Từ thiện thì nhiều nhưng đôi khi thực sự chưa hiệu quả và đúng người cần từ thiện, quan điểm cá nhân tôi thì cần xem xét đúng nơi cần từ thiện để thực hiện , đừng lãng phí hoăc tự thiện không đúng đối tượng cần được hỗ trợ, Mất tiền cho việc không nên được từ thiện.

Từ thiện xuất phát từ tâm mỗi người. Quan trọng ở đây mục đích của người đi làm từ thiện là gì, chỉ mong cái tâm đó không phải vì lợi dụng chủ thể khó khăn mà thực hiện như vậy giá trị của từ thiện sẽ không còn. Mong sao người khó khăn được giúp và cuối cùng người thực hiện thấy an yên trong lòng là đủ.