Quyết định giám đốc thẩm về vụ án Trần Thị Lệ Hoa phạm tội "giết người"

……..

Ngày 04  tháng 4 năm 2007, tại trụ sở Tòa án nhân dân tối cao đã mở phiên tòa giám đốc thẩm xét xử  vụ án hình sự đối với:

Trần Thị Lệ Hoa sinh năm 1955; trú tại ấp Xẻo Chích, xã Châu Thới, huyện Vĩnh Lợi, tỉnh Bạc Liêu; là con nuôi ông Trần Văn Thiệt và bà Nguyễn Ngọc Hai (đều đã chết); có chồng và hai con.

 Người bị hại: bà Nguyễn Ngọc Hai sinh năm 1926 (chết ngày 22-4-2001 do già yếu). Người đại diện hợp pháp của người bị hại: ông Trần Văn Sự (là con nuôi thứ hai của bà Hai); trú tại ấp Xẻo Chích, xã Châu Thới, huyện Vĩnh Lợi, tỉnh Bạc Liêu.

NHẬN THẤY:

Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm kết án Trần Thị Lệ Hoa phạm tội "giết người" với diễn biến vụ án như sau:

Ông Trần Văn Thiệt và bà Nguyễn Ngọc Hai chung sống với nhau từ năm 1953, nhưng không có con. Ông bà đã nhận 03 người con nuôi từ nhỏ là Nguyễn Văn Chỉ, Trần Văn Sự và Trần Thị Lệ Hoa. Năm 1993 ông Thiệt chết không để lại di chúc.

Khoảng tháng 5-2000 do cần tiền để trả nợ, để an dưỡng tuổi già và xây nhà mồ cho chồng nên bà Nguyễn Ngọc Hai có gọi người đến bán mảnh vườn của mình tọa lạc tại ấp Xẻo Chích, xã Châu Thới, huyện Vĩnh Lợi với giá 100.000.000 đồng. Biết thông tin này Trần Thị Lệ Hoa không đồng ý và đặt vấn đề xin mua lại với giá 80.000.000 đồng. Hoa xin được trả trước 40.000.000 đồng số tiền còn lại Hoa sẽ trả dần cho bà Hai. Bà Hai không đồng ý và ra điều kiện là bà đồng ý bán cho Hoa với giá 80.000.000 đồng và Hoa phải trả đủ tiền một lần. Do Hoa không có đủ tiền để trả một lần cho nên cũng chưa có thoả thuận gì với bà Hai. Tuy ở chung một nhà nhưng bà Hai nấu ăn riêng cùng với người cháu nội là Trần Văn Nhựt (Nhựt là con của ông Trần Văn Sự, ông Sự là con nuôi thứ hai của bà Hai) ở cùng với bà Hai để lo phụng dưỡng cho bà.  

Ngày 12-7-2000 bà Hai lập di chúc và được Phòng công chứng nhà nước số 1 tỉnh Bạc Liêu chứng nhận. Nội dung di chúc thể hiện việc chia đất nhà, đất vườn và đất trồng lúa tọa lạc tại ấp Xẻo Chích, xã Châu Thới, huyện Vĩnh Lợi, tỉnh Bạc Liêu cho các con, cháu trong đó Hoa cũng được cho 4 công đất ruộng, một nền đất thổ cư ngang 15m dài 70m và một phần đất vườn ngang 10m dài 27m. Di chúc này được lập thành 04 bản có giá trị như nhau và được lưu tại Cơ quan công chứng 01 bản.

Theo biên bản ghi là lời khai của bà Nguyễn Ngọc Hai (bà Hai chỉ có 03 lời khai trước khi vụ án được khởi tố) vào khoảng 14 giờ ngày 21-7-2000 bà đang nằm nghỉ trên võng (nhắm mắt nhưng chưa ngủ) thì bà bị Trần Thị Lệ Hoa dùng tay bóp miệng và đổ thuốc sâu vào miệng bà. Do bà giãy dụa thuốc sâu chỉ vào miệng bà một ít. Hoa dùng khăn nhét vào miệng bà Hai thì bà đã giật khăn ra và đạp Hoa một đạp. Bà Hai lăn xuống đất và kêu cứu thì có anh Đặng Văn Hiền (là chồng của Hoa), bà Huỳnh Thị Tư, cháu Lê Hồng Phương Trang và cháu Nga chạy đến. Bà Hai nói Hoa đổ thuốc sâu bà, còn ngay lúc đó Hoa nói là bà Hai uống thuốc tự vẫn và đổ oan cho Hoa. Thấy bà Hai nằm dưới đất nên bà Tư đến đỡ bà Hai ra ao gội rửa, thay quần áo. (Tại biên bản ghi lời khai ngày 02-3-2001 bà Hai còn trình bày: trước khi xảy ra sự việc ngày 21-7-2000 Hoa có nói với hàng xóm là bà già cả biết sống chết ngày nào mà không giao tài sản cho Hoa mà không sợ cô bác chê cười; có lần Hoa đặt thẳng vấn đề với bà để tài sản đất đai giao lại cho Hoa, thì Hoa sẽ lo cho bà lúc bệnh hoạn, chôn cất và xây nhà mồ, nhưng bị bà từ chối vì còn làm được, đi đứng được nên không giao cho ai cả).

Sau khi sự việc xảy ra anh Huỳnh Văn Sương (trưởng Công an ấp Xẻo Chích) đến lập biên bản sự việc vào hồi 14 giờ 45 phút ngày 21-7-2000 với nội dung theo bà Hai trình bày là: "Con bà là cô Hoa đè đổ thuốc sâu bà trong lúc bà đang ngủ trên võng. Bà đã la làng bà con gần có chạy đến và đem bà đi tắm rửa.." nhưng không có chữ ký của bà Hai ở biên bản, Trần Thị Lệ Hoa không ký, chỉ có ông Nguyễn Văn A, bà Huỳnh Thị Tư, em Phạm Hoàng Khải Em (Tâm) ký. Bà Hai được đưa đi bệnh viện Bạc Liêu điều trị.

Theo hồ sơ bệnh án điều trị cho bà Nguyễn Ngọc Hai (ngày 21-7-2000, mã lưu trữ số 12268) của bệnh viện Bạc Liêu ghi lý do vào viện: uống thuốc trừ sâu; quá trình bệnh lý và diễn biến lâm sàng: bệnh nhân khai đang mơ màng ngủ bị ép uống thuốc sâu không rõ loại, vào viện khám tỉnh tiếp xúc tốt, tim đều, phổi trung, bụng mềm; chuẩn đoán ra viện: bệnh chính ngộ độc thuốc trừ sâu do bị ép uống; phương pháp điều trị: rửa dạ dày, truyền dịch...; kết quả điều trị tình trạng người bệnh khi ra viện: khỏe; hướng điều trị và các chế độ tiếp: tiếp sinh hoạt bình thường.

Theo Công văn số117/CV-BV ngày 12-5-2006 do Bác sỹ Nguyễn Hồng Sơn là chủ tịch Hội đồng khoa học kỹ thuật của Bệnh viện Bạc Liêu ký trả lời Công văn số 03/CV ngày 10-6-2006 của Phòng bạn đọc-Báo Bạc Liêu với nội dung: qua nghiên cứu bệnh án lưu, nhận định chung của Hội đồng khoa học kỹ thuật Bệnh viện và các bác sĩ có tham gia điều trị cho bệnh nhân như sau: "Việc chuẩn đoán: theo dõi ngộ độc thuốc trừ sâu khai do bị ép uống là hoàn toàn dựa vào lời khai (y, bác sĩ không có chứng kiến hiện trường nên không thể khẳng định có ép hay không ép, có uống hay không uống). Trong suốt quá trình điều trị tại tại bệnh viện bà Hai không có biểu hiện của tình trạng ngộ độc thuốc trừ sâu. Điều trị cho bà Hai là điều trị dự phòng ngộ độc theo lời khai. Khi xuất viện bà Hai không có biểu hiện di chứng nào do ngộ độc gây nên".

Còn toàn bộ lời khai của Trần Thị Lệ Hoa (trước khi khởi tố vụ án Hoa có 05 lời khai, sau khi khởi tố vụ án Hoa có 03 lời khai) đều khai thống nhất là nghe bà Hai than phiền về việc bán đất vườn và nói tự tử. Hoa từ nhà trước chạy xuống nhà sau thấy bà Hai đang cầm cái ca mủ màu xanh uống, Hoa nhào đến giật cái ca văng ra. Hoa la lên kêu chồng và nói bà Hai tự tử, anh Hiền từ nhà trước chạy xuống nhà sau và lúc này bà Tư cũng vừa chạy đến.

Tại hiện trường Công an xã Châu Thới, huyện Vĩnh Lợi thu được 01 ca bằng mủ có mùi thuốc sâu, 01 nút chai có mùi thuốc sâu (hiện nay những vật trên Công an xã Châu Thới đã làm mất).

Bà Nguyễn Ngọc Hai điều trị tại bệnh viện Bạc Liêu đến ngày 28-7-2000 xuất viện và về ở với ông Trần Văn Sự cho đến khi bà chết vào ngày 22-4-2001 vì lý do tuổi già thọ 75 tuổi.

Tại bản án hình sự sơ thẩm số 06/2006/HSST ngày 09-01-2006, Toà án nhân dân tỉnh Bạc Liêu áp dụng điểm đ khoản 1 Điều 93; Điều 18; các điểm g và p khoản 1 Điều 46; Điều 47 Bộ luật hình sự, xử phạt Trần Thị Lệ Hoa 07 năm tù về tội “giết người”.

Ngày 19-01-2006 Trần Thị Lệ Hoa kháng cáo kêu oan.

Tại bản án hình sự phúc thẩm số 545/2006/HSPT ngày 28-4-2006, Toà phúc thẩm Toà án nhân dân tối cao tại thành phố Hồ Chí Minh đã giữ nguyên quyết định của bản án sơ thẩm.

Tại Quyết định kháng nghị số01/2007/HS-TK ngày 04-01-2007, Chánh án Toà án nhân dân tối cao đề nghị Hội đồng Thẩm phán Toà án nhân dân tối cao xét xử giám đốc thẩm huỷ bản án hình sự phúc thẩm và bản án hình sự sơ thẩm nêu trên; giao hồ sơ vụ án cho Viện kiểm sát nhân dân tối cao để điều tra lại theo đúng quy định của pháp luật.

Tại phiên tòa giám đốc thẩm, đại diện Viện kiểm sát nhân dân tối cao nhất trí với Kháng nghị của Chánh án Toà án nhân dân tối cao.  

XÉT THẤY:

Toà án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm kết án Trần Thị Lệ Hoa phạm tội "giết người" chủ yếu căn cứ vào các biên bản ghi lời khai của bà Nguyễn Ngọc Hai và lời khai của một số người làm chứng như: bà Lê Thị Tuyết Mai, bà Huỳnh Thị Tư, anh Nguyễn Văn Hiền, chị Châu Ngọc Phượng, cháu Lê Hồng Phương Trang.

Nghiên cứu các tài liệu có trong hồ sơ vụ án cho thấy bà Hai không biết chữ nên ở phần cuối những biên bản ghi là lấy lời khai của bà Hai chỉ được bà Hai điểm chỉ (trong hồ sơ vụ án chỉ có 03 biên bản ghi là lời khai của bà Hai cụ thể ở lời khai đề ngày 31-7-2000 do Công an huyện Vĩnh Lợi lập ghi là điểm chỉ của bà Hai còn 02 lời khai đề ngày 21-7-2000 do Công an xã Châu Thới lập và ngày 02-3-2001 do Công an huyện Vĩnh Lợi lập chỉ ghi là do bà Hai đánh dấu "+"), nhưng điểm chỉ này chưa được giám định để có cơ sở kết luận ai là người đã điểm chỉ vào những biên bản này. Trong các đơn khiếu nại đứng tên bà Hai đều có nội dung là bà Hai nhìn thấy Trần Thị Lệ Hoa cầm chai thuốc sâu để đầu độc bà Hai, nhưng trong các biên bản ghi lời khai của bà Hai lại thể hiện bà Hai không rõ Hoa đổ thuốc sâu bằng dụng cụ gì. Toà án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm căn cứ vào lời khai của những người làm chứng là: bà Huỳnh Thị Tư, bà Lê Thị Tuyết Mai, anh Nguyễn Văn Hiền, chị Châu Ngọc Phượng, cháu Lê Hồng Phương Trang để kết án Trần Thị Lệ Hoa, nhưng tất cả những  người này đều không chứng kiến sự việc xảy ra mà chỉ nghe bà Hai kể lại. Còn Trần Thị Lệ Hoa tại cơ quan điều tra, các phiên tòa sơ thẩm và phúc thẩm đều khai là bà Hai uống thuốc sâu để tự tử, nhưng Hoa kịp thời phát hiện và can ngăn chứ không phải Hoa đổ thuốc sâu ép bà Hai uống.

Trong quá trình điều tra Cơ quan điều tra chưa điều tra làm rõ những vấn đề sau :

- Vụ án xảy ra từ ngày 21-7-2000 và chính quyền địa phương đã tiến hành lập biên bản sự việc, cơ quan điều tra cũng đã tiến hành lấy lời khai của người bị hại cũng như của Trần Thị Lệ Hoa và những người làm chứng. Tuy nhiên mãi đến ngày 15-02-2005 Công an tỉnh Bạc Liêu mới khởi tố vụ án hình sự và khởi tố bị can đối với Trần Thị Lệ Hoa mà không có tài liệu nào thể hiện lý do tại sao sau khi xảy ra vụ án với thời gian dài như vậy mới khởi tố vụ án. Tất cả những lời khai của bà Hai từ khi lập đến khi khởi tố vụ án này được lưu ở đâu? những tài liệu này do ai cung cấp đều chưa được làm rõ.

- Các đơn khiếu nại đứng tên bà Nguyễn Ngọc Hai được viết bằng nhiều kiểu chữ khác nhau chứng tỏ có nhiều người viết hộ bà Hai nhưng chưa được điều tra làm rõ ai là những người viết hộ bà Hai các đơn này. Trong các đơn này đều thể hiện bà Hai đã nhiều lần đến phòng tiếp dân của Ủy ban nhân dân huyện Vĩnh Lợi và Công an huyện Vĩnh Lợi yêu cầu giải quyết đơn khiếu nại và có người nhận ghi vào đơn, nhưng chưa được điều tra xác minh có đúng bà Hai là người trực tiếp nộp đơn và đã đến phòng tiếp dân của các cơ quan nêu trên yêu cầu giải quyết vụ việc này không?

- Tại biên bản ghi lời khai của bà Hai đề ngày 31-7-2000 do Công an huyện Vĩnh Lợi lập ghi là điểm chỉ của bà Hai; tại các đơn khiếu nại đứng tên bà Nguyễn Ngọc Hai ở phần cuối đơn đều có ghi là điểm chỉ của bà Hai (cụ thể ở các đơn đề ngày 04-8-2000, ngày 21-11-2000 và ngày10-9-2000 thì có hai điểm chỉ, còn đơn đề ngày 19-10-2000 chỉ có một điểm chỉ). Những điểm chỉ này cần phải được giám định để xác định có phù hợp với điểm chỉ của bà Hai ở bản di chúc lưu ở Cơ quan công chứng và phù hợp với điểm chỉ của bà Hai còn lưu lại ở những giấy tờ tùy thân hay không (nếu có).

- Mẫu biên bản ghi lấy lời khai của bà Hai đề ngày 21-7-2000 do Công an xã Châu Thới lập là mẫu biên bản của Công an tỉnh. Vậy cần phải làm rõ tại thời điểm năm 2000 Công an xã Châu Thới và các Công an xã khác của huyện Vĩnh Lợi nói riêng của tỉnh Bạc Liêu nói chung đã có mẫu này chưa.

- Tại biên bản lấy lời khai của bà Hai tại bệnh viện tỉnh Bạc Liêu đề ngày 21-7-2000 ở phần cuối có ghi người chứng kiến việc ghi lời khai là ông Trần Văn Hoàng, nhưng không ghi ông Hoàng cư trú ở đâu và quan hệ với bà Hai như thế nào? nếu cũng là bệnh nhân điều trị cùng bà Hai thì cần điều tra làm rõ ông Hoàng điều trị bệnh gì? trú quán ở đâu? có đúng ông Hoàng đã chứng kiến việc cơ quan điều tra lấy lời khai của bà Hai tại bệnh viện không?

- Tại biên bản ghi lời khai của Trần Thị Lệ Hoa đề ngày 21-7-2000 có ghi ông Khưu Minh Quý (Thư ký công an xã Châu Thới) là người trực tiếp lấy lời khai của Trần Thị Lệ Hoa tại xã Châu Thới kết thúc vào lúc 17 giờ 05 phút, nhưng vào hồi 17 giờ 15 phút tại bệnh viện tỉnh Bạc Liêu ông Quý cũng là người lấy lời khai của bà Hai; hồ sơ vụ án không thể hiện hai địa điểm này cách xa nhau bao nhiêu km, nhưng những biên bản ghi lời khai này chỉ ghi cách nhau với thời gian 10 phút thì ông Quý có thể thực hiện được việc ghi biên bản như trên không? Cùng thời điểm vào lúc 8 giờ ngày 02-3-2001 tại đội cảnh sát điều tra Công an huyện Vĩnh Lợi ông Dương Thanh Me (điều tra viên Công an huyện Vĩnh Lợi) cùng tiến hành lấy lời khai của bà Hai và của Trần Thị Lệ Hoa thì có đúng sự thật khách quan không?

- Trong hồ sơ vụ án có bản di chúc do bà Hai lập ngày 12-7-2000 có điểm chỉ của bà Hai đã được Phòng công chứng nhà nước số 1 tỉnh Bạc Liêu chứng nhận thì Trần Thị Lệ Hoa được bà Hai cho hưởng di sản thừa kế. Ngày 21-7-2000 xảy ra sự việc bà Hai bị đổ thuốc trừ sâu, song cho đến khi bà Hai mất là ngày 26-3 ÂL (tức là ngày 22-4-2001 dương lịch) sau 9 tháng 01 ngày, nhưng bà Hai cũng không huỷ bỏ quyền thừa kế của Hoa, thế nhưng Cơ quan điều tra không làm rõ diễn biến quan hệ giữa Hoa và bà Hai sau khi đổ thuốc trừ sâu như thế nào và lý do vì sao Hoa đã ép bà Hai uống thuốc sâu thì tại sao bà Hai lại không có sự thay đổi di chúc đối với Hoa? 

- Bà Lê Thị Tuyết Mai là người làm chứng có 02 lời khai vào thời điểm sau khi bà Hai đã mất cho rằng sau khi sự việc xảy ra Trần Thị Lệ Hoa đã hai lần đến nhà bà thừa nhận có đổ thuốc sâu vào bà Hai và nhờ bà đến xin bà Hai tha thứ cho Hoa. Tuy nhiên tại các bản cung Hoa đều không thừa nhận việc này; song cũng không được cơ quan điều tra cho đối chất giữa bà Mai và Hoa.

- Cơ quan điều tra cần điều tra làm rõ: bà Hai có ý định tự tử không? những diễn biến tâm lý của bà Hai trước khi có việc bà bị Hoa ngăn cản không cho bán đất? Trong cuộc sống có những điều gì làm bà uất ức, vì những nguyên nhân nào đó làm bà giận dỗi...mà vì những nguyên nhân này dẫn đến bà Hai phải tự tử; hay vì mâu thuẫn với Hoa trong việc bà bị Hoa ngăn cản không cho bán đất nên bà Hai đã có ý định dọa tự tử để đơm đặt cho Hoa không? Ngược lại có hay không việc Hoa đưa thuốc trừ sâu chỉ nhằm đe dọa bà Hai.

- Việc bà Hai có thuốc trừ sâu hay không cũng chưa được điều tra làm rõ, bà Hai già cả có thể tự mua được thuốc trừ sâu hay không? loại thuốc trừ sâu này gia đình Hoa có không? ở địa phương có loại thuốc này không? chiếc ca mà Hoa khai là bà Hai dùng để uống thuốc là ca của ai? Nếu là của bà Hai thì bà có thường xuyên sử dụng hay không?

Việc điều tra làm rõ những vấn đề trên là hết sức cần thiết cho việc xem xét trách nhiệm hình sự đối với Trần Thị Lệ Hoa.

Vì các lẽ trên và căn cứ vào khoản 3 Điều 285; Điều 287 và Điều 289 Bộ luật tố tụng hình sự,

QUYẾT ĐỊNH:

Hủy bản án hình sự phúc thẩm số 545/2006/HSPT ngày 28-4-2006 của Toà phúc thẩm Toà án nhân dân tối cao tại thành phố Hồ Chí Minh và bản án hình sự sơ thẩm số 06/2006/HSST ngày 09-01-2006 của Toà án nhân dân tỉnh Bạc Liêu; giao hồ sơ vụ án cho Viện kiểm sát nhân dân tối cao để điều tra lại theo đúng quy định của pháp luật.

Lý do bản án phúc thẩm và bản án sơ thẩm bị hủy:

Trong quá trình điều tra, xét xử sơ thẩm và xét xử phúc thẩm, các cơ quan tiến hành tố tụng chưa làm rõ bị hại tự tử hay bị cáo ép bị hại uống “thuốc sâu”.