Quốc hội vất vả giành quyền lập pháp từ Chính phủ?

Vừa qua, Văn phòng Chính phủ đã ban hành Công văn số 9445/VPCP-PL ngày 06 tháng 9 năm 2017 về văn bản tham gia ý kiến của Chính phủ đối với dự án Luật hành chính công. Theo đó, Chính phủ cho rằng “tuy đã được được chuẩn bị một cách nghiêm túc, công phu, nhưng về cơ bản, dự án Luật có nhiều vấn đề chưa hợp lý, rất khó có thể khắc phục, nhất là về phạm vi điều chỉnh; về bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật; về bảo đảm tính minh bạch và khả thi theo quy định của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Chính phủ thấy rằng việc xây dựng, ban hành Luật này sẽ gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, cả về trình tự, thủ tục và nội dung; không bảo đảm tính khả thi. Do vậy, việc xây dựng, ban hành Luật này là chưa cần thiết”.

Như vậy, sáng kiến lập pháp đầu tiên của một Đại biểu được Quốc hội ủng hộ đã không nhận được sự đồng tình của Chính phủ. Trước đó, Phó Chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ cho rằng sẽ khó khăn trong khi Chính phủ chưa có quan điểm rõ về dự án luật này, bởi Chính phủ phải đồng tình mới đưa ra Quốc hội được.

Chưa bàn đến sự cần thiết của Luật hành chính công hiện nay, nhưng điều này cho thấy, quyền lập pháp vẫn chưa thực sự thuộc hoàn toàn vào Quốc hội. Trong khi Hiến pháp 2013 quy định Chính phủ “thực hiện quyền hành pháp, là cơ quan chấp hành của Quốc hội”. Thực tế cho đến hiện nay thì hầu hết các dự án luật đều do Chính phủ mà cụ thể là các bộ ngành soạn thảo để trình Quốc hội thẩm tra, cho ý kiến và thông qua.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến thực tế trên được nhắc đến đó là do chất lượng đại biểu Quốc hội cũng như sự thiếu hụt số lượng đại biểu chuyên trách, các chuyên gia có thể thẩm tra và phản biện các dự án luật. Do đó, Quốc hội vẫn phải phụ thuộc vào Chính phủ để thực hiện quyền lập pháp của mình.

Tuy nhiên, với mục tiêu xây dựng một nhà nước kiến tạo, cải cách mạnh mẽ về thể chế, kinh tế, pháp luật thì việc tách rời quyền lập pháp và hành pháp đã trở nên rất cần thiết. Điều này sẽ giúp gia tăng sự hiệu quả của các đạo luật khi Quốc hội giữ vai trò soạn thảo, đánh giá và thông qua. Đã đến lúc Quốc hội phải giành lại quyền lập pháp từ Chính phủ. Đừng để tình trạng như hiện nay, Chính phủ phải “vừa đá bóng vừa thỏi còi”.

Đồng ý với bạn việc Chính phủ đóng góp ý kiến trong quá trình xây dựng luật là cần thiết. Tuy nhiên, như chúng ta thấy hiện nay, Quốc hội trông chờ hoàn toàn vào Chính phủ với các Bộ, ngành để làm luật. Quốc hội dường như bị động khi chưa đủ "quyền lực" để tự mình làm nên một đạo luật.

Phải chi mà cái sự giành vất vả ấy đem đến kết quả khả quan hơn hiện tại thì cũng đáng mừng. Thực tế như chúng ta đều thấy, khi mà Chính phủ không "tha thiết" thì Quốc hội cũng "e dè" trong việc xây dựng một đạo luật. Điều đó cho thấy quyền lực của Quốc hội chưa đủ lớn để có thể thực hiện triệt để quyền lập pháp như Hiến pháp đã quy định.

Về lý thuyết Quốc hội là cơ quan lập pháp nhưng thực tế trong Quốc hội không có ai là người trực tiếp chắp bút để soạn thảo ra các Luật, bộ luật mà tất cả đều giao cho Chính phủ, Chính phủ lại giao cho các Bộ, Cơ quan ngang bộ thực hiện soạn thảo và Quốc hội là cơ quan hậu kiểm, xem xét lại và thông qua. Đó là nguyên nhân chính dẫn đến vấn đề đau đầu là lợi ích nhóm, bộ ngành nào soạn thảo thì họ sẽ có tâm lý sẽ cân nhắc đến lợi ích của bộ ngành mình trong đó khi soạn thảo văn bản, Quốc hội không tinh anh, không nhìn thấy được thì coi như tiếp tay cho việc trục lợi chính sách, trục lợi quy định.

Vấn đề côt yếu là Quốc hội ta đông nhưng không chuyên.

Trước giờ trong đầu cứ luôn hình dung Quốc hội là cơ quan lập pháp là ban hành nên pháp luật; Chính phủ là cơ quan hành pháp nghĩa là thực hiện pháp luật do Quốc hội đã ban hành ra chứ không hề nghĩ việc lập pháp lại phức tạp như thế quốc hội muốn lập pháp phải được sự đồng tình của chính phủ...

Mừng hơn là lo, chính phủ thực hiện và hiểu rõ dân hơn là quốc hội

Thông thường, tại các Quốc gia có chế độ đa đảng, việc xây dựng dự thảo Luật do các Nghị sĩ thuộc các đảng phái trong Nghị viện đứng ra xây dựng vào trình Nghị viện thông qua. tuy nhiên, xuất phát từ tính chất đặc thù tại Việt Nam thì các dự thảo Luật thường hoặc tất cả là do các Bộ thuộc Chính phủ soạn thảo và đệ trình lên Quốc hội xem xét thông qua. Như vậy, xét về quyền hạn, Luật do Quốc hội thông qua nhưng có phải Quốc hội chỉ dừng ở việc xem và bấm nút mà không trực tiếp tham gia việc soạn thảo hay không.