Ngày 01/01/2025 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2024 sẽ chính thức có hiệu lực. Chúng ta cùng tìm hiểu về nhiệm vụ, quyền hạn mới nhất của Tòa án nhân dân qua bài viết này nhé!
(1) Nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án Nhân dân là gì?
Theo quy định tại Điều 3 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2024, Tòa án nhân dân thực hiện quyền tư pháp bao gồm quyền xét xử, quyết định về các tranh chấp, vi phạm pháp luật, về những vấn đề liên quan đến quyền con người, quyền, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân theo quy định của luật; bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử.
Khi thực hiện quyền tư pháp, Tòa án nhân dân có nhiệm vụ, quyền hạn sau đây:
- Xét xử, giải quyết vụ án hình sự, vụ án hành chính, vụ việc dân sự (gồm vụ án dân sự và việc dân sự), vụ việc phá sản và vụ án, vụ việc khác theo quy định của pháp luật;
- Giải quyết, xét xử vi phạm hành chính theo quy định của luật;
- Quyết định những vấn đề liên quan đến quyền con người, quyền và nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân theo quy định của luật;
- Phát hiện, kiến nghị về tính hợp hiến, hợp pháp của văn bản quy phạm pháp luật trong xét xử, giải quyết vụ án, vụ việc theo quy định của luật;
- Giải thích áp dụng pháp luật trong xét xử, giải quyết vụ án, vụ việc;
- Tổng kết thực tiễn xét xử, bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử; phát triển án lệ;
- Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn về thi hành án theo quy định của luật;
- Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của pháp luật.
Có thể thấy, quyền tư pháp của Tòa án nhân dân không chỉ là một phần của hệ thống tư pháp mà còn là biểu tượng của sự công bằng và minh bạch trong xã hội. Việc Tòa án nhân dân có nhiều quyền hạn và nhiệm vụ như vậy giúp tạo ra một môi trường pháp lý ổn định, nơi mọi cá nhân và tổ chức đều có thể tìm kiếm công lý.
Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2024 đã xác định rõ vai trò và trách nhiệm của Tòa án trong việc thực hiện quyền tư pháp. Điều này không chỉ góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân mà còn nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống pháp luật. Việc đảm bảo áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử sẽ giúp tăng cường niềm tin của người dân vào hệ thống tư pháp, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của xã hội.
(2) Tổ chức và thẩm quyền thành lập, giải thể các Tòa án nhân dân
Theo quy định tại Điều 4 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2024, tổ chức của Tòa án nhân dân bao gồm:
- Tòa án nhân dân tối cao;
- Tòa án nhân dân cấp cao;
- Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương;
- Tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương;
- Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt Hành chính, Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt Sở hữu trí tuệ, Tòa án nhân dân chuyên biệt Phá sản (sau đây gọi chung là Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt);
- Tòa án quân sự trung ương, Tòa án quân sự quân khu và tương đương, Tòa án quân sự khu vực (sau đây gọi chung là Tòa án quân sự).
Theo đó, thẩm quyền thành lập, giải thể Tòa án nhân dân cấp cao; Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; Tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương; Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt và Tòa án quân sự được quy định như sau:
- Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định thành lập, giải thể và quy định về phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ của Tòa án nhân dân cấp cao, Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt; thành lập, giải thể Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, Tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương theo đề nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao;
- Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định thành lập, giải thể và quy định về phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ của Tòa án quân sự quân khu và tương đương, Tòa án quân sự khu vực theo đề nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao sau khi thống nhất với Bộ trưởng Bộ Quốc phòng.
Những quy định này được đặt ra nhằm đảm bảo rằng hệ thống Tòa án được tổ chức một cách hợp lý và hiệu quả, đáp ứng nhu cầu thực tiễn của công tác tư pháp và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân.
(3) Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Tòa án nhân dân
Theo quy định tại Điều 5 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2024, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Tòa án nhân dân được quy định như sau:
- Độc lập theo thẩm quyền xét xử.
- Bảo đảm quyền bình đẳng trước pháp luật và Tòa án.
- Thực hiện quyền tư pháp kịp thời, công bằng, công khai, vô tư, khách quan.
- Chế độ xét xử sơ thẩm, phúc thẩm được bảo đảm.
- Thực hiện chế độ xét xử sơ thẩm có Hội thẩm tham gia, trừ trường hợp xét xử theo thủ tục rút gọn.
- Thẩm phán, Hội thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật.
- Tòa án nhân dân xét xử tập thể và quyết định theo đa số, trừ trường hợp xét xử theo thủ tục rút gọn.
- Tranh tụng trong xét xử được bảo đảm.
- Bảo đảm quyền bào chữa của bị can, bị cáo, quyền bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự.
- Tòa án chịu sự giám sát của Nhân dân, Quốc hội, Hội đồng nhân dân, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận.
Những nguyên tắc này đảm bảo rằng hoạt động của Tòa án nhân dân diễn ra một cách công bằng, minh bạch và hiệu quả, góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân.
Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2024 bắt đầu có hiệu lực từ ngày 01/01/2025.
