"Nguyên" hay "cựu": Dùng thế nào mới đúng?

Đang đọc Tuổi trẻ cười, em thấy có bản so sánh cách dùng từ giữa "nguyên" và "cựu" nhưng không rõ ràng, lên hỏi bác GG thì bác cũng nhiệt tình cho ra cả tá ý kiến. Và có một đặc điểm chung đều là "Chưa có căn cứ", chỉ là nói thế thôi. Nhân đây, em có tổng hợp lại một số cái nổi bật, mời mọi người cho ý kiến:

- Ý kiến thứ nhất (theo Tuổi trẻ cười):

+ "Cựu" dùng để chỉ người từng giữ chức vụ đó nhưng nay đã nghỉ hẳn rồi, không còn làm việc nữa.

+ "Nguyên" dùng để chỉ những người trước đây từng giữ chức vụ đó nhưng nay đã chuyển công tác và giữ chức vụ khác (nói chung là còn làm việc, chưa nghỉ).

- Ý kiến thứ 2 

Ví du: (Xin phép được dùng danh xưng ông/bà trước khi sử dụng từ nguyên/cựu cho nhân vật trong ví dụ)

Ở đây sẽ đề cập đến Ông Võ văn Kiệt với 2 thời điểm: lúc đương chức thủ tướng ra lệnh xây đường dây cao áp Bắc - Nam, và lúc nghỉ hưu nói về hòa giải dân tộc.

- Ý kiến thứ 3

" Nguyên" là hiện tại vẫn đang giữ chức vụ đó (nguyên trong nguyên vẹn)
" Cựu " là đã cũ, đã từng giữ chức vụ này và hiện tại đã về hưu, bị cách chức hoặc đã chuyển công tác sang cơ quan, bộ phận khác đồng thời đang đảm nhận chức vụ khác.

Nói ra mới để ý đến vấn đề này. Rất nhiều vị lãnh đạo được nhắc đến với từ "nguyên" và "cựu". Mình nghĩ "nguyên" nằm trong trường hợp người đó đã nghỉ chức vụ đó nhưng vẫn làm ở vị trí nào khác. Còn "cựu" là nghỉ hưu luôn rồi, không làm nữa

Theo mình nghĩ thì "nguyên" có nghĩa là đã từng đảm nhiệm một nhiệm vụ nào đó, nay chuyển công tác hoặc tạm thời ngừng công tác nhưng vẫn có thể xin tái cử khi vẫn đủ tuổi.

Còn cựu tức là đã thôi hẳn công tác, không còn đảm nhiệm bất cứ nhiệm vụ nào trong tương lai.

Đúng là phong ba bão táp không bằng ngữ pháp Việt Nam!Tuy nhiên, đối với văn bản hành chính Nhà nước thì dùng từ là "Nguyên" nhé, để chỉ những người đã về hưu. Còn những trường hợp khác thì đó là văn nói, báo chí...dùng từ "Nguyên" hay "Cựu-kỳ cựu lâu năm.." tùy ý vào người xem.

Theo tôi "nguyên" hay "cựu" điểm giống nhau là cùng một nghĩa, nhưng cách dùng khác nhau là: "cựu" được dùng một cách trung dung không có hàm ý gì còn "nguyên" được dùng với hàm ý trân trọng, vd:

- Ông ấy là cựu thủ tướng. Không có hàm ý chê hay khen, chỉ xác định ông ấy đã từng là thủ tướng.

- Ông ấy nguyên là thủ tướng. Hàm ý trân trọng về quá khứ đã làm thủ tướng. Tất nhiên sự trân trọng thì phải có công lao hay danh tiếng gì đó v.v../

Bình thường mình cũng thường nhầm lẫn về cách dùng giữa hai từ này với nhau. Cơ mà trong số các cách phân biệt mà chủ thớt đưa ra thì mình thấy cách hiểu này là hợp lý nhất: "nguyên" để chỉ một người từng giữ 1 chức vụ nào đó rồi sau đó chuyển sang giữ chức vụ khác còn "cựu" dùng để chỉ một người giữ chức vụ đó nhưng sau đó nghỉ hẳn không đảm nhận chức vụ khác nữa.

Cảm ơn những thông tin hữu ích mà tác giả chia sẻ. Theo mình thì "Cựu" tức là cũ, thuộc thời trước, trái với "tân" (mới) hoặc "trước kia từng là" ứng với người giữ chức vụ, phận sự nào đó. Còn "nguyên" là cái gốc, cái vốn có từ ban đầu. Như vậy thì những ai không còn làm việc hay đảm nhận các chức vụ trong cơ quan nhà nước sẽ được dùng từ "cựu", còn những người vẫn còn làm việc tại một ví trí mới sẽ được dùng từ "nguyên".

Cảm ơn tác giả vì đã chia sẻ thông tin thú vị này.

Trước đây, khi mình thắc mắc về vấn đề khác nhau giữa “nguyên” và “cựu” thì được giải thích theo cách hiểu thứ ba như trên bài viết. Thì ra là, “nguyên” và “cựu” chưa có một căn cứ nào để phân biệt và ngoài ra còn có hai cách hiểu khác nữa.

Minh muốn nghe Cộng đồng dân luật giải thích trường hợp một bạn nào đó nêu về thủ tướng nguyễn Tấn Dũng thì gọi là nguyên và thủ tướng Thái Lan Thaksin thì lại gọi là cựu mà cả 2 vị này đều nghỉ rồi, tại sao lại như vậy?

Ông ấy từng làm cả hiệu trưởng lẫn bí thư, vậy có thể giới thiệu là Nguyên bí thư chi bộ, nguyên hiệu trưởng