Kinh doanh đa cấp, phải chăng nên cấm? - Bài học từ vụ MB24

Sáng ngày hôm nay 1/8 công an tỉnh Phú Thọ đã chính thức khởi tố chi nhánh công ty cổ phần Đào tạo mua bàn trực tuyến MB24 ở địa phương về hành vi trốn thuế. Ngoài ra thì những dấu hiệu lừa đảo của mô hình kinh doanh đa cấp qua mạng MB24 cũng sẽ bị xem xét. Trước đó một ngày thì trụ sở chính của công ty tại huyện Từ Liêm thành phố Hà Nội cũng đã bị khám xét.

Vậy là một lần nữa, mô hình kinh doanh đa cấp lại thất bại trong việc chứng minh tính sáng tạo ưu việt so với các hình thức kinh doanh truyền thống khác khi áp dụng ở Việt Nam; mà ngược lại làm tăng thêm sự nghi ngờ của người dùng về tính hợp pháp của mô hình kinh doanh này. Mặc dù hiện nay đã có quy định pháp luật về việc quản lý bán hàng đa cấp (ND110/2005/ND-CP ) thế nhưng có vẻ như hoạt động quản lý này vẫn còn chưa đạt được hiệu quả như mong muốn, khi mà các công ty đa cấp "kém chất lượng" vẫn cứ rầm rộ mở ra và hoạt động tưng bừng.

Ở vụ việc này, công ty MB24 đã hoạt động hơn 1 năm với rất nhiều buổi sinh hoạt tập huấn được tổ chức rất quy mô trên hầu hết các tỉnh thành trong cả nước, có người dù không biết tí gì về máy tính hay thương mại điện tử cũng ráng cấm cố tài sản để mở gian hàng ở MB24, có người thậm chí mở đến hàng chục gian hàng. Có thể nói nó đã gây nên một cơ sốt kinh doanh mới trên mạng. Vậy mà không hề có cơ quan quản lý nào lưu tâm, cũng chẳng có một cuộc chất vấn nào về mức thu nhập quá không tưởng mà MB24 đưa ra.

Chỉ khi vụ việc vỡ lở, gian hàng không hoạt động kinh doanh được, chuyển nhượng cũng không xong, trả lại đòi tiền càng không thể, thì cơ quan chức năng mới vào cuộc. Mà việc điều tra lại phải bắt đầu từ cửa sau: điều tra trốn thuế, rồi sau đó mới có cơ sở để tiếp tục thực hiện điều tra về hành vi lừa đào trong bán hàng đa cấp.

Trong khi đó, hoạt động của các hiệp hội nghề nghiệp cũng chẳng khá hơn. Hiệp hội thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) vội vã tìm cách tránh né trách nhiệm bằng việc khai trừ MB24 ra khỏi hiệp hội. Hiệp hội Bán hàng đa cấp thì "không nghe không biết không thấy", phải chăng là vì họ đã quá quen với việc này ?

Trong tình hình như thế, khả năng quản lý không thể theo kịp những thủ đoạn xấu trong kinh doanh, phải chăng chúng ta nên quay lại tư tưởng như ngày trước, quản không được thì cấm, chấm dứt mọi hoạt động bán hàng đa cấp đang thực hiện ở Việt Nam hiện nay ?

Những trường hợp bị lừa khi lao vào dòng xoáy của kinh doanh đa cấp là do tâm lý đám đông, hám lợi, tư tưởng ngồi mát ăn bát vàng. Để rồi khi bị lừa mất trắng lại la rùm trời đất... Không thể trách cái mô hình kinh doanh được, có trách là trách những con người trong đó: người lợi dụng nó để làm điều thất đức, lừa đảo... người biết nó là lừa đảo nhưng vẫn làm ngơ không cảnh bảo vì đã lỡ ăn tiền... người hám lợi lao vào như thiêu thân, không chút suy nghĩ...

Ở đời chẳng ai tự nhiên cho không ai cái gì. Mất 4-5 năm học xong đại học, làm ngày 8 tiếng từ thứ 2 đến thứ 7 vậy mà tháng lãnh lương có 6-7 triệu, trong khi không bằng cấp, không trình độ chỉ bỏ khoảng 10 triệu sau đó là hàng tháng thu nhập có thể là mấy chục, thậm chí cả trăm triệu. Tin được không?

Khi tham gia những buổi thuyết trình, giảng đạo của bán hàng đa cấp. Các bạn hãy hỏi giúp tôi 02 điều:

1. Người thu nhập cao nhất, đứng trên đỉnh tháp của Công ty các anh là ai? trước khi quyết định tham gia tôi muốn gặp và phỏng vấn người đó. (thường các thuyết trình viên thao thao bất tuyệt nhưng họ chỉ biết người quản lý cấp trên trực tiếp của mình, người cao nhất, thu lợi nhiều nhất luôn luôn giấu mặt và chỉ đạo cấp dưới điều hành). Bởi họ làm việc không được trong sáng nên họ phải giấu mặt, đơn giản vậy thôi.

2. Các anh nói thu nhập hàng tháng có thể lên đến mấy chục triệu, không phải làm gì. Vậy thu nhập hiện nay của các anh là bao nhiêu? Có bảng kê khai nộp thuế Thu nhập cá nhân để chứng minh không? Nếu không có, 1 là các anh nói láo, 2 là các anh đang trốn thuế. Vậy thôi.

Vụ việc MB24: tội danh gì cho kẻ chủ mưu ?

Hiện nay bộ luật hình sự nước ta chưa hề có quy định liên quan đến bán hàng đa cấp, vậy những kẻ chủ mưu trong vụ việc MB24 đã phạm tội gì?

Theo nguồn tin của VnExpress, các ông Ngô Văn Huy (Chủ tịch HĐQT), Nguyễn Tuấn Minh (Tổng giám đốc), Nguyễn Mạnh Hà (Phó chủ tịch HĐQT, Phó tổng giám đốc), Lê Văn Cường (Phó chủ tịch HĐQT, Phó tổng giám đốc) bị điều tra về tội Sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng Internet hoặc thiết bị số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản (điều 262b Bộ luật Hình sự).

Điều 226b Bộ luật hình sự: Tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng Internet hoặc thiết bị số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản

1. Người nào sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng Internet hoặc thiết bị số thực hiện một trong những hành vi sau đây, thì bị phạt tiền từ 10 triệu đồng đến 100 triệu đồng hoặc phạt tù từ 1 năm đến 5 năm:
a) Sử dụng thông tin về tài khoản, thẻ ngân hàng của cơ quan, tổ chức, cá nhân để chiếm đoạt hoặc làm giả thẻ ngân hàng nhằm chiếm đoạt tài sản của chủ thẻ hoặc thanh toán hàng hóa, dịch vụ;
b) Truy cập bất hợp pháp vào tài khoản của cơ quan, tổ chức, cá nhân nhằm chiếm đoạt tài sản;
c) Lừa đảo trong thương mại điện tử, kinh doanh tiền tệ, huy động vốn tín dụng, mua bán và thanh toán cổ phiếu qua mạng nhằm chiếm đoạt tài sản của cơ quan, tổ chức, cá nhân;
d) Hành vi khác nhằm chiếm đoạt tài sản của cơ quan, tổ chức, cá nhân.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 3 năm đến 7 năm:
a) Có tổ chức;
b) Phạm tội nhiều lần;
c) Có tính chất chuyên nghiệp;
d) Chiếm đoạt tài sản có giá trị từ năm mươi triệu đồng đến dưới hai trăm triệu đồng;
đ) Gây hậu quả nghiêm trọng;
e) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ bảy năm đến mười lăm năm:
a) Chiếm đoạt tài sản có giá trị từ hai trăm triệu đồng đến dưới năm trăm triệu đồng;
b) Gây hậu quả rất nghiêm trọng.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ mười hai năm đến hai mươi năm hoặc tù chung thân:
a) Chiếm đoạt tài sản có giá trị từ năm trăm triệu đồng trở lên;
b) Gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ năm triệu đồng đến một trăm triệu đồng, tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ một năm đến năm năm

Căn cứ theo những gì bài báo ở vnexpress nói thì có vẻ như các cơ quan chức năng đang muốn truy tố lãnh đạo công ty MB24 theo điểm c,d khoản 1 điều 226b BLHS. Tuy nhiên, nếu căn cứ theo điều 226b, thì hành vi đặc trưng của tội phạm này phải là sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông để chiếm đoạt tài sản. Trong khi đó, việc MB24 "lấy" được tiền của thành viên hệ thông lại không phải dựa vào việc sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, mà dựa vào việc "tuyên truyền" mức thu nhập cao ngất ngưởng mà thành viên hệ thống có thể đạt được.

Hơn nữa, theo như lời "trần tình" của các vị giám đốc MB24 thì:

Thực tế trong quá trình phát triển, mặc dù công ty quy định rất chặt chẽ với việc phát triển hội viên, đó là mỗi hội viên chỉ được phát triển một văn phòng và phải có trách nhiệm đào tạo, hướng dẫn để những người tham gia với mình có đầy đủ các kỹ năng, hiểu biết về thương mại điện tử, để sau này có thể kinh doanh online hiệu quả. Công ty cũng đăng tải quy định, điều kiện để tham gia và có một nguyên tắc là khi tham gia, anh phải tìm hiểu kỹ, mức nào thì miễn phí, như thế nào là thành viên, như thế nào là hội viên.

Nhưng thực tế một số người có lòng tham, chèo kéo bằng được người khác nộp tiền mà không hướng dẫn, đào tạo, gây sự phản cảm trong xã hội. Chúng tôi cũng đã xử lý vài trường hợp như vậy, nhưng quả thực cũng không kiểm soát hết được khi mà mạng lưới phát triển quá rộng, bây giờ lên tới hơn 30.000 thành viên thuộc 50 chi nhánh khắp các tỉnh thành rồi.

Nói cách khác, hoạt động của MB24 về nguyên tắc là hoàn toàn hợp pháp, đúng quy định. Có sai thì chỉ là thành viên của hệ thống sai, chứ không phải công ty sai, và thiệt hại của thành viên hệ thống cũng không thuộc trách nhiệm của công ty.

Vậy thì trong trường hợp này, giả sử những người này có thể bảo vệ được mình bằng quan điểm này, vậy thì những thiệt hại của thành viên hệ thống sẽ đi về đâu (5,2tr/1gian hàng), quyền lợi của họ liệu có được bảo vệ bằng các biện pháp hợp pháp hay không ?

Và hơn nữa, thực tế hành vi của MB24 là hành vi lừa đảo, chiếm đoạt tài sản, nhưng liệu có căn cứ nào để truy tố được họ hay không? Và nếu truy tố thì sẽ truy tố tội danh gì mới đúng ?

Nền kinh tế ngày càng phát triển,khoa học kỹ thuật càng hiện đại việc  kinh doanh bây giờ  toàn đặt lợi nhuận lên làm mục tiêu hàng đầu mà quên đi cái gọi là đạo đức kinh doanh.Vì vậy việc cần làm bây giờ là các cơ quan quản lý,giám sát cần có trách nhiệm và làm tốt nhiệm vụ của mình để những vụ việc đáng tiếc như trên không xảy ra nữa,chúng ta thường hay mắc bệnh ì cứ khi nào sự việc xảy ra hậu quả lớn mới nhảy vào cuộc khi đó làm sao mà cứu vãn tình hình được nữa.Đó cũng là bài học đắt giá cho nhân dân và nhà nước ta.Khi kinh doanh một linh vực nào phải tìm hiểu thật kỹ và cũng nên nhớ rằng chẳng mấy khi ngồi không một chỗ mà tiền cứ rót vào túi đâu.Chúng ta cũng nên hoàn thiện hơn về chế tài xử phạt các loại hình kinh doanh kiểu như thế này.

ủng hộ quan điểm của bạn khi đề cập đến mặt tích cực của kinh doanh loại hình này, do đó pháp luật cần có một khuôn khổ pháp lý phù hợp, cơ chế thực thi hiệu quả. Như vậy bán hàng đa cấp sẽ quay lại ý nghĩa tốt đẹp của nó thực ra mô hình này áp dụng phương tây quản lý nhân sự và bán hàng rất hiệu quả, chỉ khi có tác động tiêu cực làm lệch hướng sơ đồ và cách thưc hoạt động của đa cấp mới có nhiều vấn đề đáng lên án.