Khi phòng vệ vượt quá giới hạn "chính đáng"sẽ trở thành tội phạm

Mới đây, trên các trang thông tin điện tử có đăng tải về vụ thiếu niên 14 tuổi bị chủ nhà đánh gần chết ở quận Bắc Từ Liêm, TP. Hà Nội vì ăn trộm. 

Nạn trộm cắp vẫn luôn là một vấn nạn trong xã hội của chúng ta ngày nay. Tuy nhiên vụ việc lần này lại có nhiều tình tiết đặc biệt oái oăm.

Thứ nhất, đối tượng thực hiện hành vi trộm cắp tài sản đang là học sinh (sinh năm 2002) cùng thường trú tại phường Tây Tựu, Q. Bắc Từ Liêm, HN.

Thứ hai, sau khi phát hiện kẻ trộm, chủ nhà đã sử dụng thanh kiếm trong nhà chém loạn xạ vào người nạn nhân. Kết quả giám định từ phía cơ quan điều tra cho thấy nạn nhân bị liệt hoàn toàn nửa người bên phải, tạm thời đánh giá tỷ lệ tổn hại sức khỏe là 61%. Hiện tại, công an Q. Bắc Từ Liêm đã khởi tố vụ án hình sự khởi tố bị can (chủ nhà) với tội danh “giết người”.

Căn cứ pháp lý của vụ án này được quy định rõ trong Bộ luật dân sự 1999. Cụ thể:

Điều 15. Phòng vệ chính đáng

“1. Phòng vệ chính đáng là hành vi của người vì bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình, của người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức mà chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên.

Phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm.

2. Vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả rõ ràng quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm hại.

Người có hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng phải chịu trách nhiệm hình sự.”

Điều 96. Tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng

“1. Người nào giết người trong trường hợp vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.”

Xoay quanh vụ án lần này nảy sinh rất nhiều ý kiến khác nhau của cộng đồng mạng. Có những người cho rằng đó chỉ là hành động phòng vệ, trong hoàn cảnh đêm tối, gia đình lại chỉ toàn phụ nữ, trẻ em thì việc đối tượng trộm cắp trở nên liều lĩnh, manh động rất dễ xảy ra. Mới 14 tuổi đã đi trộm cắp, vậy tương lai còn “ghê gớm” thế nào nữa? Ngược lại có những ý kiến cho rằng dù là hành động tự vệ song đánh đến mức lõm sọ, gãy tay chân là quá nặng. Thiết nghĩ, mỗi cá nhân đều có quan điểm và cách nhìn riêng của mình, tuy nhiên quan điểm đó phải tuân theo quy định của pháp luật.

Vấn đề xác định từng trường hợp cụ thể xem thế nào gọi là phòng vệ chính đáng vẫn rất nhạy cảm và đôi khi dưới cán cân công lý vẫn còn những tiêu cực khiến cho sự công bằng không được thực thi. Ví dụ như trong 1 vụ hiếp dâm hoặc cướp của, rõ ràng 1 người phụ nữ yếu đuối không có lý do gì cầm dao đâm chết 1 thanh niên khỏe mạnh được? Chỉ có thể là phòng vệ nhưng khi xem xét ở khía cạnh nào đó thì đó lại là ngộ sát.

Hiện nay để kiếm được những vụ án phòng vệ chính đáng chỉ đếm trên đầu ngón tay. Luật thì quy định hành vi phòng vệ chính đáng khi thực hiện chống trả lại một cách cần thiết. Vậy như thế nào là cần thiết, khó mà suy xét trogn các trường hợp khẩn cấp, thông thường thì những trường hợp này sẽ bị xét xử với tội vượt giới hạn phòng vệ chính đáng.

Trong luật hình sự quy định hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng có tính nguy hiểm cho xã hội là tội phạm cho nên người thực hiện hành vi đó phải chịu trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, vấn đề lỗi của hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng và trách nhiệm hình sự của người thực hiện hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng chưa được giải thích cụ thể. Nên việc xác định này theo mình cũng rất là chủ quan.

Việc xác định ranh giới quá mong manh và trong thực tế ít người có thể kìm nén cảm xúc để hành động trong khuôn khổ phòng vệ chính đáng.

Cảm ơn bạn vì bài viết rất hữu ích. Theo mình thì việc xác định hành vi phòng vệ chính đáng hay vượt quá giới hạn chính đáng rất khó xác định mà không có quy định pháp luật nào quy định cụ thể. Quy định này về lý thuyết thì rất hợp lý nhưng áp dụng vào thực tiễn thì cũng có những vấn đề riêng bởi trong tình huống nguuy cấp thì ít ai cps thể suy nghĩ đến mức độ phòng vệ của bản thân là như thế nào.

Trong khoa học pháp lý tinh thần bị kích động mạnh là sự tác động từ các yếu tố khác kích thích lên tinh thần của người phạm tội, đây chính là nguyên nhân dẫn đến hành vi phạm tội.

Người bị tinh thần bị kích động mạnh là người không còn nhận thức được hành vi của mình, không có khả năng làm chủ hành vi của mình và chỉ diễn ra trong khoảnh khắc tức thời, sau đó thì người này trở lại trạng thái bình thường.