Sự việc này hiện nay vẫn còn diễn ra tại một số nơi mà người lao động (NLĐ) chưa được phổ cập kiến thức pháp luật, qua đó khi đi tuyển dụng tại doanh nghiệp không có uy tín có thể bị lừa làm việc tại đây cần một khoản phí nhất định. Thông thường người gặp phải trường hợp này là những người lao động đi làm xa, những sinh viên mới ra trường, người đang cần gấp việc làm,...
Để bảo vệ quyền và lợi ích dành cho NLĐ, pháp luật hiện hành cũng quy định một số biện pháp xử phạt đối với tổ chức, doanh nghiệp vi phạm quy định trong tuyển dụng, quản lý lao động đặc biệt là thu phí NLĐ.
Quyền và nghĩa vụ của người lao động
Quyền và nghĩa vụ của NLĐ được quy định rõ tại Điều 5 Bộ Luật lao động 2019, qua đó nhằm bảo vệ lợi ích của NLĐ khi tham gia làm việc tại các cơ sở lao động, để có thể nắm rõ được những quy định được đưa ra trong hợp đồng lao động từ NSDLĐ thì cần tìm hiểu rõ các quy định sau:
(1) Các quyền của người lao động
Người lao động được làm việc, tự do lựa chọn việc làm của mình, nơi làm việc, bất kể nghề nghiệp, học nghề, nâng cao trình độ nghề nghiệp; không bị phân biệt đối xử, cưỡng bức lao động, quấy rối tình dục tại nơi làm việc.
Hưởng lương phù hợp với trình độ, kỹ năng nghề trên cơ sở thỏa thuận với NSDLĐ; được bảo hộ lao động, làm việc trong điều kiện bảo đảm về an toàn, vệ sinh lao động; nghỉ theo chế độ, nghỉ hằng năm có hưởng lương và được hưởng phúc lợi tập thể.
Thành lập, gia nhập, hoạt động trong tổ chức đại diện NLĐ, tổ chức nghề nghiệp và tổ chức khác theo quy định của pháp luật; yêu cầu và tham gia đối thoại, thực hiện quy chế dân chủ, thương lượng tập thể với NSDLĐ và được tham vấn tại nơi làm việc để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của mình; tham gia quản lý theo nội quy của NSDLĐ.
Ngoài ra, NLĐ từ chối làm việc nếu có nguy cơ rõ ràng đe dọa trực tiếp đến tính mạng, sức khỏe trong quá trình thực hiện công việc. Pháp luật bảo vệ NLĐ và có rất nhiều quy định đảm bảo sức khỏe, chế độ làm việc cho NLĐ vì vậy khi có nguy cơ bị đe dọa đến tính mạng sức khỏe của mình.
NLĐ được đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động, việc đơn phương được thực hiện khi có hành vi xâm phạm lợi ích của NLĐ được pháp luật bảo vệ.
Cuối cùng là đình công, là sự ngừng việc tạm thời, tự nguyện và có tổ chức của người lao động nhằm đạt được yêu cầu trong quá trình giải quyết tranh chấp lao động và do tổ chức đại diện người lao động có quyền thương lượng tập thể là một bên tranh chấp lao động tập thể tổ chức và lãnh đạo. Và các quyền khác theo quy định của pháp luật.
(2) Nghĩa vụ của người lao động
Bên cạnh các quyền mà NLĐ được phép thực hiện nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình thì NLĐ cũng cần phải tuân thủ các quy định tại nơi làm việc và theo yêu cầu chính đáng của doanh nghiệp đây được xem là nghĩa vụ của NLĐ khi làm việc.
Theo đó, NLĐ cần thực hiện các công việc theo nội dung hợp đồng lao động, thỏa ước lao động tập thể và thỏa thuận hợp pháp khác đối với NSDLĐ nhằm mục đích hướng đến kết quả công việc cho NSDLĐ ngược lại NLĐ thì nhận được lương và thù lao.
Bên cạnh đó, NLĐ phải chấp hành kỷ luật lao động, nội quy lao động; tuân theo sự quản lý, điều hành, giám sát của NSDLĐ. Điều này bắt buộc NLĐ cần phải tuân theo quy định của doanh nghiệp nhằm đảm bảo công việc được thực hiện đúng và kỷ luật của công ty được tôn trọng.
Ngoài ra, bên cạnh việc thực hiện các nghĩa vụ với doanh nghiệp thì NLĐ cần thực hiện quy định của pháp luật về lao động, việc làm, giáo dục nghề nghiệp, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp và an toàn, vệ sinh lao động.
NSDLĐ có được thu tiền NLĐ khi tuyển dụng?
Cụ thể, tại Điều 11 Bộ Luật lao động 2019 quy định khi doanh nghiệp tuyển dụng lao động thì NSDLĐ có quyền trực tiếp hoặc thông qua tổ chức dịch vụ việc làm, doanh nghiệp hoạt động cho thuê lại lao động để tuyển dụng lao động theo nhu cầu của NSDLĐ.
Lưu ý: Người lao động không phải trả chi phí cho việc tuyển dụng lao động.
Như vậy, việc NSDLĐ thu phí NLĐ khi tuyển dụng làm việc tại doanh nghiệp là sai quy định về tuyển dụng lao động, đây được xem là hành vi lợi dụng NLĐ nhằm thu lợi bất chính từ tiền của NLĐ.
Xử phạt hành chính hành vi thu phí tuyển dụng NLĐ
Hiện nay, nhằm bảo vệ lợi ích của NLĐ và răn đe NSDLĐ có hành vi vi phạm về tuyển dụng, quản lý lao động dành cho tổ chức được quy định cụ thể tại Điều 8 Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định mức xử phạt đối với cá nhân vi phạm như sau:
Phạt tiền từ 1 triệu đồng - 3 triệu đồng đối với NSDLĐ khi có hành vi thu tiền của người lao động tham gia tuyển dụng lao động.
Đối với tổ chức có cùng hành vi vi phạm tương tự thì mức phạt gấp 02 so với cá nhân.
Một hình thức doanh nghiệp hay vi phạm quy định này đó là những công ty đa cấp, họ tuyển dụng NLĐ khi đang tìm việc làm vào doanh nghiệp rồi bắt họ đóng một khoản phí với những lời nói dụ dỗ rằng đây là tiền đặt chỗ làm việc.
Ngoài ra, còn buộc NSDLĐ trả lại cho người lao động khoản tiền đã thu đối với hành vi khi có hành vi thu tiền của người lao động tham gia tuyển dụng lao động.
Như vậy, NLĐ cần chú các quy định về tuyển dụng lao động để đảm bảo quyền lợi của mình, không một doanh nghiệp nào được thu tiền NLĐ khi tham gia tuyển dụng cả. Doanh nghiệp cũng cần lưu ý các quy định về tuyển dụng, quản lý lao động tránh gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của NLĐ để không rơi vào các trường hợp bị xử lý vi phạm hành chính.
