Qua báo cáo, EVN muốn sớm triển khai thí điểm cơ chế giá điện hai thành phần, gồm giá công suất và điện năng trong năm nay, trước khi mở rộng trong 2025.
.png)
Cơ chế giá điện hai thành phần
Thời gian qua, EVN đã cho thí điểm áp dụng công tơ điện tử có khả năng đo công suất và điện năng đối với các khách hàng sử dụng điện cho mục đích kinh doanh. Việc triển khai thí điểm công tơ điện có thể đo được công suất và điện năng là bước đầu trong việc triển khai việc tính giá điện theo hai thành phần.
Thực tế, từ năm 2013, Chính phủ đã yêu cầu áp dụng cơ chế giá điện hai thành phần và giao Bộ Công Thương chuẩn bị lộ trình áp dụng để Thủ tướng phê duyệt.
Tại tọa đàm chiều 8/4, ông Võ Quang Lâm, Phó tổng giám đốc EVN cho biết tập đoàn này đang báo cáo Bộ Công Thương để sớm thí điểm các cơ chế giá điện hai thành phần trong năm nay, trước khi triển khai diện rộng từ 2025.
Việc thí điểm này sẽ giúp người dân dễ dàng đánh giá, so sánh sự khác nhau về giá điện của hai phương án khi sử dụng điện.
Cơ chế giá điện hai thành phần cũng khá tương đồng với việc chọn gói cước điện thoại. Giá công suất giống như thuê bao trả sau, người sử dụng phải trả một số tiền cố định mỗi tháng dù có sử dụng hay không, tương tự với việc đóng tiền thuê bao hàng tháng. Còn giá điện năng giống với thuê bao trả trước, người sử dụng dung lượng ít thì mất phí ít, dùng nhiều thì trả nhiều, giá tiền tính trên dung lượng sử dụng.
“Cơ chế này công bằng hơn, bởi nó phản ánh chính xác chi phí phải bỏ ra để phục vụ mỗi khách hàng, là chi phí đường dây, trạm biến áp và chi phí điện năng" - ông Nguyễn Minh Đức, Ban Pháp chế - Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đồng tình.
Ông Đức lấy ví dụ, hai khách hàng sử dụng điện là một nhà hàng và một nhà máy. Nhà máy hoạt động liên tục 24/24, điện năng tiêu thụ ổn định. Nhà hàng chỉ sử dụng điện mạnh vào bữa trưa và bữa tối.
Nếu sản lượng điện hai bên dùng như nhau thì công suất cực đại của nhà hàng lớn hơn, như vậy đường dây, trạm biến áp phải chuẩn bị công suất lớn hơn, chi phí lớn hơn.
Từ ví dụ trên, ông Đức đánh giá tác động đầu tiên của cơ chế giá điện hai thành phần là giảm việc bù chéo giữa các khách hàng.
Cùng đó, cơ chế này cũng tránh các khách hàng đăng ký công suất lớn nhưng không dùng. Ví dụ, nhà máy đăng ký công suất lớn, yêu cầu điện lực chuẩn bị đường dây, trạm biến áp nhưng dự án chậm tiến độ, nhiều năm không tiêu thụ điện. "Chi phí đường dây, trạm biến áp trong những năm này bị lãng phí, lại tính cho các khách hàng khác", ông Đức nói. Nếu áp dụng cơ chế giá hai thành phần, nhà máy đó hàng tháng không dùng điện cũng phải đóng tiền thuê bao.
Triển khai thí điểm
Hiện nay, Việt Nam đang áp dụng giá điện một thành phần, nghĩa là tính theo lượng điện tiêu thụ trong tháng. Biểu giá này chỉ bù đắp chi phí biến đổi như tiền mua nhiên liệu, vật tư cho nhà máy phát điện. Còn giá hai thành phần, ngoài tính theo điện năng tiêu thụ, sẽ bổ sung thêm giá theo công suất. Đây là khoản sẽ bù đắp cho chi phí cố định (khấu hao, nhân công, sửa chữa...).
Tuy nhiên, việc triển khai thí điểm ít nhiều cũng sẽ ảnh hưởng nhiều đến đời sống hàng triệu khách hàng, do đó cần thí điểm trước với khách hàng mới ở một vài nơi, rồi lắng nghe ý kiến phản hồi từ họ, từ đó làm cơ sở để triển khai rộng rãi hợn.
Chuyên gia Nguyễn Tiến Thỏa cho biết nhiều nước đã áp dụng giá điện hai thành phần, chủ yếu cho khách hàng sản xuất kinh doanh, có nơi áp dụng cho điện sinh hoạt. "Như Thái Lan, Trung Quốc, khi người ta điều chỉnh giá điện, hầu như khách hàng họ không kêu bởi chi phí cố định giữ nguyên và minh bạch", ông nói.
Có thể sắp tới, người dân sẽ đóng tiền điện theo giá điện hai thành phần, đánh dấu sự thay đổi theo hướng tích cực của ngành điện, mang đến sân chơi công bằng, minh bạch hơn cho các bên, kể cả nhà máy điện, nguồn điện, doanh nghiệp và người dân.
