Bộ LĐ-TB&XH đang lấy ý kiến góp ý Dự thảo Nghị quyết về việc ghi nhận thời gian đóng BHXH bắt buộc của chủ hộ kinh doanh trước ngày 01/7/2025 - trước thời điểm Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có hiệu lực.
https://cdn.thuvienphapluat.vn/uploads/danluatfile/2024/10/10/nqqh-bhxh-ho-kd.pdf Dự thảo Nghị quyết
(1) Việc thu BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh là không đúng quy định
Cụ thể, theo quy định tại Nghị định 12/CP, Nghị định 01/2003/NĐ-CP, Luật Bảo hiểm xã hội 2006 và Luật Bảo hiểm xã hội 2014 thì đều không quy định Chủ hộ kinh doanh thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Từ năm 2008 trở đi, nếu có nhu cầu thì chủ hộ kinh doanh có thể tham gia BHXH tự nguyện.
Thế nên, tại Báo cáo tổng kết việc thực hiện thu BHXH của chủ hộ kinh doanh trước ngày Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có hiệu lực nêu rõ, việc thu BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh là không đúng quy định của pháp luật.
Lý giải cho tình trạng thu BHXH không đúng quy định nêu trên, tại Báo cáo đề cập đến một số nguyên nhân như sau:
- Cán bộ cơ quan BHXH nhận thức quy định của pháp luật về BHXH còn hạn chế;
- Xuất phát từ nhu cầu được tham gia BHXH bắt buộc (khi BHXH tự nguyện chưa được triển khai); hiểu biết về chính sách, pháp luật chưa đầy đủ của chủ hộ kinh doanh nên khi thực hiện tham gia BHXH bắt buộc cho người lao động trong hộ kinh doanh thì thực hiện tham gia cho cả bản thân mình;
- Mặt khác giai đoạn năm 2002-2003 cũng là giai đoạn chuyển giao, sáp nhập BHYT Việt Nam sang BHXH Việt Nam theo Quyết định 20/2002/QĐ-TTg ngày 24/01/2002 nên khối lượng công việc nhiều dẫn đến việc kiểm tra, rà soát hồ sơ, tổ chức thực hiện thu, cấp sổ BHXH còn chưa được chặt chẽ.
Bên cạnh đó, giai đoạn này các phần mềm quản lý đang trong quá trình xây dựng nên việc kiểm tra, rà soát của BHXH địa phương trong việc kê khai, đăng ký đóng BHXH, BHYT của đơn vị sử dụng lao động còn nhiều bất cập.
Các Bộ, ngành trong suốt thời gian qua cũng đã có những biện pháp, ban hành những văn bản để giải quyết vấn đề nêu trên, Tuy nhiên, việc hoàn trả tiền đóng BHXH trong trường hợp này có một số bất cập, hạn chế như sau:
- Những chủ hộ kinh doanh này đã được cơ quan BHXH thu BHXH bắt buộc trong thời gian dài;
- Có nhiều người đã được giải quyết hưởng các chế độ BHXH bắt buộc;
- Hoàn trả tiền đóng BHXH bắt buộc thì đồng thời cũng sẽ phải thu hồi số tiền đã giải quyết các chế độ BHXH là khá phức tạp, không đảm bảo quyền lợi của các chủ hộ, nhiều người đã đến tuổi nghỉ hưu;
- Không phù hợp với chủ trương của Nghị quyết 28-NQ/TW, quy định của Luật Bảo hiểm xã hội 2024 về mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh.
(2) Đề xuất hướng giải quyết cho chủ hộ kinh doanh bị thu bảo hiểm không đúng quy định
Theo đó, về mặt nguyên tắc, nếu thu BHXH bắt buộc không đúng quy định của pháp luật thì phải hoàn trả tiền đóng BHXH đã thu.
Thế nên, để góp phần giải quyết hạn chế, vướng mắc trong thực hiện BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh thời gian qua. Đồng thời tạo cơ sở pháp lý trong việc thực hiện thu và giải quyết chế độ BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh trong giai đoạn trước ngày Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có hiệu lực thi hành và đáp ứng nguyện vọng và đảm bảo quyền lợi cho các chủ hộ kinh doanh, cũng như góp phần mở rộng bao phủ đối tượng tham gia và đối tượng thụ hưởng BHXH tại Điều 1 Dự thảo Nghị quyết đã có đề xuất ghi nhận thời gian đóng BHXH bắt buộc trước ngày 01/7/2025 của chủ hộ kinh doanh để làm căn cứ giải quyết chế độ BHXH như sau:
- Ghi nhận thời gian đã đóng BHXH bắt buộc trước ngày 01/7/2025 của chủ hộ kinh doanh để làm căn cứ giải quyết chế độ bảo hiểm xã hội theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội 2024.
- Chủ hộ kinh doanh đã đủ điều kiện hưởng chế độ BHXH trước ngày Dự thảo Nghị quyết ban hành thì được giải quyết hưởng chế độ BHXH kể từ ngày đủ điều kiện hưởng chế độ BHXH theo quy định.
- Chủ hộ kinh doanh đã được cơ quan BHXH hoàn trả số tiền đã đóng BHXH bắt buộc trước đây, nếu có nguyện vọng bảo lưu thời gian đã đóng BHXH trước đó thì nộp lại số tiền đã được hoàn trả vào quỹ BHXH.
- Trường hợp chủ hộ kinh doanh có yêu cầu hoàn trả tiền đã đóng BHXH bắt buộc thì cơ quan BHXH thực hiện hoàn trả, đồng thời thu hồi số tiền mà chủ hộ kinh doanh đã hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội trước đây (nếu có), không bao gồm tiền lãi.
Theo đó, có thể thấy, Dự thảo Nghị quyết đã đề xuất người đủ điều kiện hưởng chế độ BHXH trước ngày Dự thảo Nghị quyết ban hành thì được hưởng quyền lợi theo quy định.
Những chủ hộ đã được cơ quan BHXH hoàn trả tiền thu sai, nếu có nguyện vọng bảo lưu thời gian đóng trước đó thì nộp lại khoản tiền này vào Quỹ.
Trường hợp có yêu cầu lấy lại tiền đã đóng thì cơ quan BHXH sẽ hoàn trả khoản này, đồng thời thu hồi tiền họ đã hưởng chế độ nếu có, không bao gồm tiền lãi.
