Trong thực tiễn xét xử, đã có một số bản án nhận định chi phí cứu chữa nạn nhân cũng là thiệt hại tài sản dùng làm yếu tố định tội hoặc định khung hình phạt trong các vụ án về tai nạn giao thông.
Ví dụ: Cả hai Bản án Hình sự sơ thẩm ngày 24/6/2014 của TAND tỉnh Q và Bản án Hình sự ngày 18/11/2014 phúc thẩm của TANDTC tại thành phố Đ đều kết tội bị cáo Phan Như phạm tội Vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ theo khoản 1 Điều 202 Bộ luật Hình sự vì có lỗi gây thiệt hại cho người khác có giá trị trên 70 triệu đồng (73.859.500 đồng).
Thông tư liên tịch Số: 09/2013/TTLT-BCA-BQP-BTP-VKSNDTC-TANDTC ngày 28 tháng 8 năm 2013 Hướng dẫn áp dụng một số quy định tại Chương XIX của Bộ luật Hình sự về các tội xâm phạm trật tự, an toàn giao thông có quy định:
1. Gây thiệt hại cho tính mạng hoặc gây thiệt hại nghiêm trọng cho sức khoẻ, tài sản của người khác hoặc gây hậu quả nghiêm trọng quy định tại khoản 1 Điều 202 đến Điều 205, Điều 208 đến Điều 215, Điều 217, Điều 220; khoản 2 các điều 206, 207, 216, 218, 219, 222, 223 Bộ luật hình sự là một trong các trường hợp sau đây:
..................................................
e) Gây thiệt hại về tài sản có giá trị từ bảy mươi triệu đồng đến dưới năm trăm triệu đồng.
Điều đáng nói là trong số tiền gây thiệt hại trong các bản án trên có cả 9.719.000 đồng chi phí cứu chữa, điều trị nạn nhân bị thương tật với tỷ lệ tạm thời là 12%. Trong số tiền 9.719.000 đồng lại bao gồm luôn cả tiền thuê xe đi lại để tái khám, tiền công người nhà chăm sóc trong những ngày nằm viện, tiền ăn uống, bồi dưỡng ...
Ngược lại với nhận định của hai bản án trên, nhiều người đồng tình với quan điểm thiệt hại về tài sản không bao gồm chi phí cứu chữa nạn nhân bởi các lẽ sau đây:
Một là, để xác định, phân biệt thiệt hại về tính mạng, sức khỏe hay tài sản Bộ luật Dân sự đã quy định rõ tại các Điều 608. Thiệt hại do tài sản bị xâm phạm; Điều 609. Thiệt hại do sức khoẻ bị xâm phạm; Điều 610. Thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm. Theo đó, các chi phí hợp lý cho việc cứu chữa, bồi dưỡng, phục hồi sức khoẻ, chăm sóc người bị thiệt hại về sức khỏe và người bị thiệt hại về tính mạng trước khi chết không thuộc thiệt hại về tài sản. Trách nhiệm bồi thường các chi phí này theo quan hệ dân sự về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng. Do vậy, các chi phí này không thể xem là thiệt hại về tài sản để định tội hoặc khung hình phạt.
Hai là, nếu xem chi phí cứu chữa nạn nhân là thiệt hại về tài sản để định tội hoặc khung hình phạt thì sẽ dẫn đến mâu thuẫn trong cùng một điều luật cũng như mâu thuẫn với các điều luật khác trong Bộ luật Hình sự.
Chẳng hạn, chi phí cứu chữa nạn nhân trước khi chết từ 70 triệu đồng trở lên sẽ làm cho người gây tai nạn có thể chịu mức hình phạt quy định tại tại khoản 2 Điều 202 đến Điều 205, Điều 208 đến Điều 215, Điều 217, Điều 220; khoản 3 các điều 206, 207, 216, 218, 219, 222, 223. Thậm chí là khoản 2 Điều 204; khoản 3 các điều 202, 203, 205, Điều 208 đến Điều 215, Điều 217, Điều 220, Điều 222, Điều 223; khoản 4 các điều 206, 207, 216, 218, 219 Bộ luật hình sự. Điều này thật hết sức vô lý nếu như nạn nhân chết ngay tại chỗ thì người gây tai nạn chịu mức hình phạt nhẹ hơn là nạn nhân chết sau một thời gian cấp cứu điều trị.
Mặt khác, tất cả các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe quy định tại chương XII của Bộ luật Hình sự hoàn toàn không đặt ra trách nhiệm hình sự đối với chi phí cứu chữa, điều trị, mai táng phí ... đối với người bị hại.
Ba là, các chi phí cho việc cứu chữa, bồi dưỡng, phục hồi sức khoẻ, chăm sóc người bị thiệt hại về sức khỏe và người bị thiệt hại về tính mạng trước khi chết đều do người bị hại (nạn nhân) hoặc đại diện hợp pháp của người bị hại yêu cầu. Toàn bộ chi phí này không phải lúc nào cũng được Tòa án xem là chi phí hợp lý để buộc người gây ra tai nạn hoặc chủ phương tiện bồi thường. Như vậy, về mặt tố tụng chẳng lẽ Tòa án phải xem xem giải quyết phần trách nhiệm dân sự trước. Sau đó, mới lấy kết quả giải quyết trách nhiệm dân sự để định tội, định khung hình phạt cho người gây ra tai nạn. Điều này trái với nguyên tắc tố tụng hình sự.
Cần khẳng định rằng: Chi phí cứu chữa điều trị đối với người bị thiệt hại về tính mạng, sức khỏe trong các vụ án giao thông không phải là thiệt hại về tài sản phải chịu trách nhiệm hình sự. Nhận thức thiếu đúng đắn về quy phạm pháp luật như 02 bản án trên sẽ và còn dẫn đến nhiều vụ án oan, sai. Đặc biệt đối với các vụ án về tai nạn giao thông. Theo thống kê của Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia, tính đến tháng 11 năm nay cả nước đã xảy ra 23.256 vụ, làm chết 8.272 người, làm bị thương 22.434 người.
Vì vậy, điều hết sức cần thiết là ban hành ngay văn bản để hướng dẫn việc thống nhất áp dụng pháp luật về Một số tình tiết là yếu tố định tội hoặc định khung hình phạt quy định tại Điều 2 của Thông tư liên tịch Số: 09 /2013/TTLT-BCA-BQP-BTP-VKSNDTC-TANDTC ngày 28 tháng 8 năm 2013 Hướng dẫn áp dụng một số quy định tại Chương XIX của Bộ luật Hình sự về các tội xâm phạm trật tự, an toàn giao thông.
Ths.Ls. Nguyễn Văn Phước - Văn phòng Luật sư Huế (HUELAW)
31 Tố Hữu, thành phố Huế - 0543.816818 - 0913148869
Email: phuochuelaw@gmail.com www.huelaw.com.vn
