Không nói đến việc chạy án tâm thần trong trường hợp trên thì một người liệu có chịu TNHS không khi bị mắc bệnh tâm thần?
Năng lực trách nhiệm hình sự (TNHS) là điều kiện cần thiết để có thể xác định con người có lỗi khi họ thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội. Chỉ khi người có năng lực TNHS mới có thể là chủ thể của tội phạm. Người có sự phát triển bình thường về tâm - sinh lý sẽ có năng lựa TNHS khi đã đạt độ tuổi nhất định - tuổi chịu TNHS. Năng lực này có thể sẽ không có hoặc bị loại trừ do mắc các bệnh nhất định liên quan đến hoạt động tâm thần. Người không có năng lực trách nhiệm do mắc bệnh như vậy được gọi là người trong tình trạng không có năng lực TNHS.
Mất năng lực trách nhiệm hình sự thì phải bao gồm cả hai dấu hiệu y học và tâm lý, không thể xác định ngay được đối tượng thuộc trường hợp nào. Để biết đối tượng có phải chịu trách nhiệm hình sự không ta xét hai trường hợp sau:
Trường hợp thứ nhất:
Nếu chủ thể thực hiện hành vi phạm tội của mình trong khi đang mắc bệnh tâm thần thì không phải chịu TNHS. Trong trường hợp chủ thể không đủ năng lực TNHS thì không có lỗi. Năng lực TNHS là điều kiện cần thiết để xác định con người có lỗi khi họ thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội. Chỉ người có năng lực TNHS mới có thể là chủ thể của tội phạm. Người trong tình trạng không có năng lực TNHS là người đã mất năng lực hiểu biết những đòi hỏi của xã hội liên quan đến hành vi nguy hiểm cho xã hội, không đánh giá được hành vi đã thực hiện là đúng hay sai, nên làm hay không nên làm.
Trường hợp thứ hai:
Chủ thể có thể phải chịu trách nhiệm trách nhiệm hình sự. Vì khi phạm tội vẫn có năng lực trách nhiệm hình sự, có khả năng điều khiển hành vi. Chỉ sau khi gây án xong mới bị mắc bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác làm mất khả năng nhận thức, mất năng lực điều khiển hành vi. Do đó, chủ thể bắt buộc phải chữa bệnh và có thể sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội do mình gây ra.
Như vậy, chủ thể có thể sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội mà mình gây ra.
