Biện pháp thay thế xử lý vi phạm hành chính là biện pháp mang tính giáo dục được áp dụng để thay thế cho hình thức xử phạt vi phạm hành chính hoặc biện pháp xử lý hành chính đối với người chưa thành niên vi phạm hành chính.
Theo quy định tại Điều 138 Luật xử lý vi phạm hành chính 2012 được sửa đổi bởi Luật Xử lý vi phạm hành chính sửa đổi 2020 thì biện pháp thay thế xử lý vi phạm hành chính bao gồm 03 biện pháp sau:
- Nhắc nhở;
- Biện pháp quản lý tại gia đình;
- Giáo dục dựa vào cộng đồng.
1. Biện pháp nhắc nhở
- Nhắc nhở là biện pháp thay thế xử lý vi phạm hành chính để chỉ ra những vi phạm do người chưa thành niên thực hiện, được thực hiện đối với người chưa thành niên vi phạm hành chính mà theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt vi phạm hành chính khi có đủ các điều kiện sau:
+ Người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi bị xử phạt vi phạm hành chính khi họ tự nguyện khai báo, thừa nhận và thành thật hối lỗi về hành vi vi phạm của mình;
+ Người chưa thành niên từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi bị xử phạt vi phạm hành chính khi hành vi vi phạm hành chính quy định bị phạt cảnh cáo và người chưa thành niên tự nguyện khai báo, thừa nhận về hành vi vi phạm, thành thật hối lỗi về hành vi vi phạm của mình.
- Khi có căn cứ cho rằng người chưa thành niên thực hiện hành vi vi phạm hành chính đáp ứng các điều kiện nêu trên thì người có thẩm quyền xử phạt có thể quyết định áp dụng biện pháp nhắc nhở.
- Biện pháp nhắc nhở được thực hiện bằng lời nói, ngay tại chỗ và không phải lập thành biên bản.
(Căn cứ: Điều 139 Luật xử lý vi phạm hành chính 2012, Điều 26 Nghị định 118/2021/NĐ-CP).
2. Biện pháp quản lý tại gia đình
- Quản lý tại gia đình là biện pháp thay thế xử lý vi phạm hành chính áp dụng đối với:
+ Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi đã 02 lần bị xử phạt vi phạm hành chính và bị lập biên bản vi phạm hành chính tại lần vi phạm thứ ba trong thời hạn 06 tháng về một trong các hành vi gây rối trật tự công cộng, trộm cắp tài sản, đánh bạc, lừa đảo, đua xe trái phép.
+ Người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi đã 02 lần bị xử phạt vi phạm hành chính và bị lập biên bản vi phạm hành chính tại lần vi phạm thứ ba trong thời hạn 06 tháng về một trong các hành vi xúc phạm nhân phẩm, danh dự của người khác, gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, chiếm giữ trái phép tài sản, hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản của người khác, gây rối trật tự công cộng, trộm cắp tài sản, đánh bạc, lừa đảo, đua xe trái phép nhưng không phải là tội phạm.
+ Người từ đủ 14 tuổi trở lên đã 02 lần bị xử phạt vi phạm hành chính và bị lập biên bản vi phạm hành chính tại lần vi phạm thứ ba trong thời hạn 06 tháng về hành vi sử dụng trái phép chất ma túy.
- Để được áp dụng biện pháp quản lý tại gia đình thì người vi phạm cần đáp ứng các điều kiện sau:
+ Đã tự nguyện, khai báo, thành thật hối lỗi về hành vi vi phạm của mình;
+ Có môi trường sống thuận lợi cho việc thực hiện biện pháp này;
+ Cha mẹ hoặc người giám hộ có đủ điều kiện thực hiện việc quản lý và tự nguyện nhận trách nhiệm quản lý tại gia đình.
- Biện pháp quản lý tại gia đình được áp dụng trong khoảng thời gian 03 tháng đến 06 tháng.
- Trong thời hạn 03 ngày, kể từ ngày quyết định áp dụng biện pháp quản lý tại gia đình có hiệu lực, Chủ tịch UBND cấp xã nơi đã ra quyết định phải gửi quyết định cho gia đình và phân công tổ chức, cá nhân nơi người đó cư trú để phối hợp, giám sát thực hiện.
Người chưa thành niên đang quản lý tại gia đình được đi học hoặc tham gia các chương trình học tập hoặc dạy nghề khác, tham gia các chương trình tham vấn, phát triển kỹ năng sống tại cộng đồng.
(Căn cứ: Điều 140 Luật xử lý vi phạm hành chính 2012, khoản 70 Điều 1 Luật Xử lý vi phạm hành chính sửa đổi 2020)
3. Biện pháp giáo dục dựa vào cộng đồng
- Giáo dục dựa vào cộng đồng là biện pháp thay thế xử lý vi phạm hành chính áp dụng đối với người từ đủ 12 tuổi đến dưới 14 tuổi thực hiện hành vi có dấu hiệu của một tội phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại Bộ luật Hình sự có nơi cư trú ổn định, đang theo học tại cơ sở giáo dục và cha mẹ, người giám hộ cam kết bằng văn bản về việc quản lý, giáo dục.
- Căn cứ vào nội dung nêu trên, Tòa án nhân dân quyết định áp dụng biện pháp giáo dục dựa vào cộng đồng đối với người vi phạm trong khoảng thời gian từ 06 tháng đến 24 tháng.
- Trong thời hạn 03 ngày làm việc, kể từ ngày quyết định áp dụng biện pháp giáo dục dựa vào cộng đồng có hiệu lực, Tòa án nhân dân nơi đã ra quyết định phải gửi quyết định cho cha mẹ hoặc người giám hộ của người chưa thành niên và UBND cấp xã nơi người đó cư trú hoặc cơ sở trợ giúp trẻ em, cơ sở bảo trợ xã hội để phối hợp, giám sát thực hiện.
Người chưa thành niên bị áp dụng biện pháp giáo dục dựa vào cộng đồng được đi học hoặc tham gia các chương trình học tập hoặc dạy nghề khác; tham gia các chương trình tham vấn, phát triển kỹ năng sống tại cộng đồng.
(Căn cứ: Khoản 71 Điều 1 Luật Xử lý vi phạm hành chính sửa đổi 2020)
Có thể thấy, các biện pháp thay thế xử lý vi phạm hành chính đều mang tính giáo dục, giúp người vi phạm có thể nhận thức được hành vi của mình là sai trái từ đó học được cách khắc phục, thay đổi bản thân theo chiều hướng tích cực hơn.
