Bảo đảm quyền bào chữa của người bị tạm giữ, bị can

Tôi ví dụ, ở điều 4 quy định việc giải thích quyền tự bào chữa hoặc nhờ người khác bào chữa và thực hiện thủ tục nhờ người bào chữa cho người bị tạm giữ, bị can, nêu rõ: Khi giao Quyết định tạm giữ cho người bị tạm giữ, Quyết định khởi tố bị can cho bị can, điều tra viên phải đọc và giải thích cho họ biết rõ về quyền, nghĩa vụ của người bị tạm giữ, bị can theo quy định tại Điều 48, Điều 49 Bộ luật Tố tụng hình sự và lập biên bản giao nhận Quyết định. Trong biên bản phải ghi rõ ý kiến của người bị tạm giữ, bị can về việc có nhờ người bào chữa hay không…

Cũng tại Điều 4 này, trong trường hợp người bị tạm giữ, bị can chưa nhờ người bào chữa thì trong lần đầu lấy lời khai người bị tạm giữ, hỏi cung bị can, điều tra viên phải hỏi rõ người bị tạm giữ, bị can có nhờ người bào chữa không và phải ghi ý kiến của họ vào biên bản. Nếu người bị tạm giữ, bị can đang bị tạm giam nhờ người bào chữa thì thực hiện theo các quy định tại khoản 1 điều này.

Trong trường hợp bị can phạm tội mà khung hình phạt đối với tội đó có mức cao nhất là tử hình được quy định tại Bộ luật Hình sự; bị can là người chưa thành niên, người có nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất, nếu sau khi giải thích và thông báo cho bị can, người đại diện hợp pháp của họ về quyền được nhờ người bào chữa mà họ từ chối thì cơ quan điều tra phải làm văn bản yêu cầu Đoàn luật sư thuộc địa bàn cơ quan điều tra đang thụ lý vụ án cử người bào chữa cho họ, hoặc đề nghị ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, tổ chức thành viên của Mặt trận cử người bào chữa cho thành viên tổ chức mình; trường hợp Đoàn luật sư, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, tổ chức thành viên của Mặt trận đã cử người bào chữa nhưng bị can hoặc người đại diện hợp pháp của họ đề nghị thay đổi hoặc từ chối người bào chữa thì Điều tra viên phải lập biên bản ghi rõ ý kiến của họ.

Trường hợp người bị tạm giữ, bị can hoặc người đại diện hợp pháp của họ đề nghị thay đổi người bào chữa thì cơ quan điều tra phải có văn bản yêu cầu Đoàn luật sư cử người khác bào chữa cho họ hoặc đề nghị Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, tổ chức thành viên của Mặt trận cử người khác bào chữa cho thành viên tổ chức mình…

PV: Thưa Thiếu tướng, trong thực tế, việc thực hiện quy định người bào chữa có mặt khi hỏi cung bị can, lấy lời khai người bị tạm giữ, còn có những bất cập. Vậy tại Thông tư 70, vấn đề này được giải quyết ra sao?

Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Anh: Điều 7 Thông tư 70 quy định về người bào chữa có mặt khi hỏi cung bị can, lấy lời khai người bị tạm giữ đã quy định rất cụ thể việc này, theo trình tự như sau: 

Sau khi cấp giấy chứng nhận người bào chữa, điều tra viên phải giao các quyết định tố tụng liên quan đến người được bào chữa cho người bào chữa và thông báo cách thức liên lạc của cơ quan điều tra, điều tra viên với họ khi cần thông báo về thời gian, địa điểm lấy lời khai người bị tạm giữ, hỏi cung bị can.

Điều tra viên phải thông báo về thời gian, địa điểm lấy lời khai người bị tạm giữ, hỏi cung bị can cho người bào chữa trước 24 (hai mươi bốn) giờ, trường hợp người bào chữa ở xa có thể thông báo trước 48 (bốn mươi tám) giờ; trường hợp không thể trì hoãn được việc lấy lời khai người bị tạm giữ, hỏi cung bị can thì điều tra viên tiến hành lấy lời khai, hỏi cung và sau đó phải thông báo cho người bào chữa biết.

Điều tra viên phải tiến hành các thủ tục theo quy định của pháp luật trước khi người bào chữa có mặt khi lấy lời khai người bị tạm giữ, hỏi cung bị can (bảo đảm người bào ch��a không được sử dụng điện thoại, các thiết bị ghi âm, ghi hình…); giải thích quyền và nghĩa vụ của người bào chữa khi có mặt để Điều tra viên lấy lời khai người bị tạm giữ, hỏi cung bị can.

Khi lấy lời khai người bị tạm giữ, hỏi cung bị can, Điều tra viên và người bào chữa phải thực hiện theo quy định của điểm a khoản 2 Điều 58 Bộ luật Tố tụng hình sự, nội quy nhà tạm giữ, trại tạm giam và các quy định pháp luật có liên quan khác. Nếu phát hiện người bào chữa vi phạm pháp luật thì phải dừng ngay việc lấy lời khai, hỏi cung và lập biên bản về việc này, báo cáo Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng cơ quan điều tra xử lý…

PV: Việc xây dựng và ban hành được Thông tư 70, chắc chắn rất công phu, tốn nhiều thời gian, công sức. Còn việc tổ chức thực hiện, theo Thiếu tướng, cần làm gì để đạt hiệu quả cao?

Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Anh: Chúng ta vẫn thường nói, để pháp luật đi vào cuộc sống, trước hết cần được truyên truyền, phổ biến để mọi công dân hiểu rõ được quyền lợi và trách nhiệm của mình. Thông tư số 70/2011/TT - BCA có hiệu lực thi hành từ ngày 25/12/2011; để thực hiện tốt, trước hết cần quán triệt, tập huấn cho đội ngũ cán bộ trực tiếp làm công tác điều tra hình sự, giam giữ ở Công an các đơn vị, địa phương.

Đồng thời tiến hành phổ biến, tuyên truyền rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng. Các cơ quan chức năng của Bộ Công an như Tổng cục An ninh II, Tổng cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm và Công an các đơn vị, địa phương có sự phối chặt chẽ, kịp thời trao đổi, giải quyết những vướng mắc trong tổ chức, thực hiện Thông tư.

PV: Xin trân trọng cảm ơn Thiếu tướng.