Trẻ em 3 tuổi có được làm chứng ?

Quy định người làm chứng này không quy định độ tuổi và có thể 3 tuổi cũng được làm chứng nhưng vấn đề là có lấy lời làm chứng đấy nhưng rồi chỉ lấy cho vui nhưng ít khi dựa vào các lời làm chứng này để buộc tội. Như ở quê mình đứa trẻ 5 tuổi khai ba nó siết cổ mẹ nó chính nó thấy ba nó làm mẹ nó chết nhưng cơ quan điều tra lại cho rằng đứa trẻ quá nhỏ và không thể lấy lời khai này để buộc tội được. 

Pháp luật chỉ cấm người bào chữa của người bị buộc tội, người do nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất mà không có khả năng nhận thức được những tình tiết liên quan nguồn tin về tội phạm, về vụ án hoặc không có khả năng khai báo đúng đắn. Do đó, mọi cá nhân không thuộc hai trường hợp trên đều có thể làm người làm chứng, không ngoại trừ trẻ dưới 3 tuổi.

Mình nghĩ để giải quyết 1 vụ án thì dù là tình tiết nhỏ cũng không nên bỏ qua. Người làm chứng dù là trẻ em 3 tuổi hay là người đã thành niên thì lời khai của họ cũng chỉ là một nguồn chứng cứ chứ không phải là nguồn duy nhất để xác định sự thật của vụ án, còn nhiều tình tiết và yếu tố khác để xác định bản chất sự việc nữa. Nếu cơ quan tiến hành tố tụng tin vào lời khai của trẻ thì đồng thời phải chứng minh lời khai này có căn cứ, còn nếu bác bỏ thì cũng phải nêu rõ lý do. Nhưng không thể bác bỏ lời khai ấy với nhận định là vì nhân chứng còn nhỏ tuổi.

Mình biết có hai vụ án điển hình liên quan đến việc trẻ em dưới 6 tuổi (không có năng lực hành vi dân sự) có được làm chứng hay không.

Một là vụ án Nguyễn Văn Đồng ở Bình Phước bị truy tố, xét xử về tội Giết người. Khi Đồng được xét xử sơ thẩm lần nhất vào tháng 8/2015, TAND tỉnh Bình Phước đã tuyên bố bị cáo không phạm tội. Lý do là hồ sơ buộc tội vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng và không đủ chứng cứ buộc tội. Trong đó, HĐXX đã không công nhận lời khai của nhân chứng trực tiếp duy nhất là cháu Thảo sinh ngày 15/7/2007 (con của nạn nhân). Tòa cho rằng thời điểm cháu Th. làm chứng chưa đủ sáu tuổi (chỉ năm tuổi sáu tháng 13 ngày), căn cứ vào Điều 21 BLDS năm 2005 thì: “Người chưa đủ sáu tuổi không có năng lực hành vi dân sự”. Khi vụ án xét xử phúc thẩm thì HĐXX tòa cấp cao đã tuyên: “Cấp sơ thẩm tuyên bị cáo Nguyễn Văn Đồng không phạm tội giết người là không có cơ sở, do vậy quyết định hủy bản án sơ thẩm, trả hồ sơ về cho VKSND tỉnh Bình Phước kiểm sát, điều tra xét xử vụ án lại từ đầu”.

Hai là vụ án cướp tiệm vàng của Lê Văn Luyện ở tỉnh Bắc Giang. Dù con gái của nạn nhân (chưa đủ sáu tuổi) khẳng định đã nhìn thấy có hai tên cướp nhưng tòa án chỉ xác định có một mình Luyện thực hiện vụ cướp. Bởi ngoài lời khai của cô bé thì cơ quan điều tra không thu thập được các tài liệu, chứng cứ khác để chứng minh lời khai đó là đúng. Ở đây là đánh giá chứng cứ chứ tòa án không bác bỏ tư cách làm chứng của cháu bé. Đành rằng lời khai này là nguồn chứng cứ rất quan trọng nhưng vì không còn tài liệu, chứng cứ khác để tin nên “đành chịu”.

Mặc dù không có quy định hạn chế độ tuổi của người làm chứng nhưng theo mình, trẻ em 3 tuổi có nhận thức chưa đầy đủ, việc làm chứng không đảm độ chính xác cao, trẻ em 03 tuổi khai khi này khi khác, thì sao lấy cơ sở đó mà làm chứng được?

Mình nghĩ là không. Nhiều khi đứa trẻ 3 tuổi vẫn chưa nhận thức được sẽ bị lời nói của người lớn xúi giục làm ảnh hưởng đến sự thật khách quan, gây khó cho những người điều tra và xét xử. Lúc điều tra khai 1 kiểu ra tòa em hứng chí em khai kiểu khác thì thôi rồi, chúng ta lại không thể xử phạt 1 đứa trẻ 3 tuổi, nên tốt nhất hãy để 1 đứa trẻ được vô tư sống đúng với lứa tuổi của nó, đừng co kéo nó vô những vấn đề ân oán tình thù của người lớn

Thiết nghĩ việc để trẻ em 3 tuổi làm chứng là điều không hợp lý, vì lúc này các em còn chưa có nhận thức đầy đủ thì làm sao làm chứng được, những lời nói có thể sẽ thay đổi 180 độ khi có sự tác động. Theo luật tố tụng dân sự thì con khi lựa chon người nuôi con đủ 7 tuổi thì phải hỏi ý kiến con, do đó có thể dẫn dắt sang quy định này.

Như cháu mình ba tuổi nói còn chưa sỏi không biết làm sao để làm chứng nữa :))) Nhưng cũng tùy trường hợp mà Tòa án sẽ căn cứ vào lời nói của bé để có chấp nhận làm chứng hay không, nhưng theo mình nghĩ thì đa phần Tòa không chấp nhận lời khai của đứa bé 3 tuổi để làm chứng cứ đâu. 3 tuổi thì vẫn chưa được ghi nhớ được kí ức lâu mà.

Theo quy định pháp luật hiện hành, không có quy định trẻ em 3 tuổi được làm chứng. Và thực tế mọi người hay nói trẻ con sẽ không biết nói dối. Tuy nhiên, lời làm chứng của một đưa bé 3 tuổi dù sao cũng cần phải xem xét vì nhận thức của trẻ chưa toàn diện và có thể đánh giá sai. Ngoài ra, trẻ cũng có thể dễ bị dụ dỗ, tác động. nên thực tế, lời làm chứng của trẻ 3 tuổi sẽ không được coi là chứng cứ.

Khoản 1 Điều 66 BLTTHS 2015 quy định về người làm chứng như sau:

“1. Người làm chứng là người biết được những tình tiết liên quan đến nguồn tin về tội phạm, về vụ án và được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng triệu tập đến làm chứng. 

Những người sau đây không được làm chứng: a) Người bào chữa của người bị buộc tội; b) Người do nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất mà không có khả năng nhận thức được những tình tiết liên quan nguồn tin về tội phạm, về vụ án hoặc không có khả năng khai báo đúng đắn…”.

Theo quy định trên thì người dưới 18 tuổi cũng có thể xác định là người làm chứng, kể cả trẻ em, miễn là đáp ứng đủ điều kiện của người làm chứng trong tố tụng hình sự. Tuy nhiên trên thực tế, trẻ em (ví dụ dưới 6 tuổi) có được xem là người làm chứng hay không còn nhiều quan điểm khác nhau. Pháp luật tố tụng hình sự quy định như vậy nhưng có ý kiến vẫn cho rằng tuy BLTTHS quy định các trường hợp không được làm chứng nhưng không có nghĩa độ tuổi nào (không thuộc trường hợp bị cấm) cũng đều có thể là người làm chứng. Bởi về nguyên tắc, một cá nhân có thể xác lập, thực hiện quyền, nghĩa vụ của mình khi tham gia các quan hệ pháp luật thì họ phải là người có năng lực hành vi dân sự. Trong khi năng lực hành vi chỉ được pháp luật thừa nhận khi đã đạt đến một độ tuổi nhất định.