Việc tổ chức lại mô hình tòa án đối với người bị xét xử là người chưa thành niên (người dưới 18 tuổi) là một trong những điểm được nhấn mạnh tại Bộ luật tố tụng hình sự 2015 có hiệu lực từ 01/7/2016 sắp tới đây.
Do vậy, Thông tư liên tịch 01/2011/TTLT-VKSTC-TANDTC-BCA-BTP-BLĐTBXH cần phải sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với thực tế hiện nay.
Nội dung Dự thảo Thông tư liên tịch sửa đổi Thông tư liên tịch 01/2011 nêu trên có một số điểm đáng chú ý như sau:
1. Bảo đảm thân thiện trong thủ tục tố tụng hình sự
- Bảo đảm thủ tục tố tụng thân thiện, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp và tốt nhất của người dưới 18 tuổi. Việc điều tra, truy tố, xét xử các vụ liên quan người dưới 18 tuổi phải phù hợp với tâm lý, lứa tuổi, mức độ trưởng thành, khả năng nhận thức của họ.
- Tôn trọng quyền tham gia, trình bày ý kiến của người dưới 18 tuổi…
2. Hướng dẫn xác định tuổi của người bị buộc tội và người bị hại là người dưới 18 tuổi
Trường hợp đã áp dụng các biện pháp hợp pháp mà vẫn không xác định được chính xác thì căn cứ để xác định ngày, tháng, năm sinh của người bị buộc tội, người bị hại là người dưới 18 tuổi. Cụ thể:
- Trường hợp xác định được tháng nhưng không xác định được ngày thì lấy ngày cuối cùng của tháng đó làm ngày sinh;
- Trường hợp xác định được quý nhưng không xác định được ngày, tháng thì lấy ngày cuối cùng của tháng cuối cùng trong quý đó làm ngày, tháng sinh;
- Trường hợp xác định được nửa của năm nhưng không xác định được ngày, tháng thì lấy ngày cuối cùng của tháng cuối cùng trong nửa năm đó làm ngày, tháng sinh;
- Trường hợp xác định được năm nhưng không xác định được ngày, tháng thì lấy ngày cuối cùng của tháng cuối cùng trong năm đó làm ngày, tháng sinh;
- Trường hợp không xác định được năm sinh thì phải tiến hành giám định để xác định tuổi.
3. Xét xử vụ án có bị cáo là người dưới 18 tuổi phải là người hiểu biết tâm lý của người dưới 18 tuổi
- Thành phần Hội đồng xét xử sơ thẩm vụ án phải có 01 Hội thẩm là giáo viên hoặc cán bộ Đoàn thanh niên hoặc người có kinh nghiệm, hiểu biết tâm lý người dưới 18 tuổi theo quy định.
- Ngoài các trường hợp quy định tại Điều 25 Bộ luật tố tụng hình sự 2015, trường hợp đặc biệt cần bảo vệ bị cáo là người dưới 18 tuổi thì Tòa có thể quyết định xử kín nhưng phải tuyên công khai.
Lưu ý: Không xét xử lưu động vụ án do người dưới 18 tuổi gây ra, trừ trường hợp cần giáo dục, tuyên truyền pháp luật và phòng ngừa tội phạm.
4. Phòng xử án phải được bố trí thân thiện, phù hợp người dưới 18 tuổi
- Khi tiến hành xét xử, Tòa án có thể sắp xếp lại đồ vật, vị trí của người có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng trong phòng xử án nhằm làm giảm cảm giác căng thẳng, sợ hãi đối với bị cáo là người dưới 18 tuổi.
- Không khóa tay hoặc sử dụng các phương tiện cưỡng chế khác trong quá trình xét xử tại Tòa án, trừ trường hợp họ phạm rất nghiêm trọng, phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, côn đồ hung hãn, tái phạm nguy hiểm hoặc có biểu hiện chống đối, gây mất trật tự tại phiên toà. Việc mở khóa tay, mở xich chân cho bị cáo tại nơi xét xử do Chủ tọa phiên tòa quyết định.
5. Nếu không cần thiết phải quyết định hình phạt thì có thể áp dụng biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng
Khi xét xử, nếu thấy không cần thiết phải quyết định hình phạt đối với bị cáo thì Hội đồng xét xử áp dụng biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng.
…
Xem chi tiết so sánh điểm mới Thông tư liên tịch sửa đổi Thông tư liên tịch 01/2011/TTLT-VKSTC-TANDTC-BCA-BTP-BLĐTBXH về việc tiến hành tố tụng đối với người tham gia là người chưa thành niên.
