Thông qua công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án dân sự theo thủ tục phúc thẩm, Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại ĐN nhận thấy việc giải quyết vụ án dân sự “Tranh chấp quyền sử dụng đất (QSDĐ) và yêu cầu hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ)” giữa nguyên đơn, ông T và bà S với bị đơn, ông M và bà H đã được xét xử tại Bản án dân sự sơ thẩm số 05/2021/DS-ST ngày 15/6/2021 của Tòa án nhân dân tỉnh GL có vi phạm, cần thông báo rút kinh nghiệm.
1. Nội dung vụ án
Năm 1995, gia đình ông T và gia đình ông M cùng được Liên hiệp lâm công nghiệp KHN (nay là Công ty cổ phần KHN) bán thanh lý một dãy nhà tại tổ dân phố 8, thị trấn K, huyện K, tỉnh GL. Dãy nhà có 03 phòng gồm (phòng chứa máy làm đá lạnh, phòng ăn và phòng bếp). Ông M được mua thanh lý phòng chứa máy làm đá lạnh và 1/2 nhà ăn. Ông T được thanh lý 1/2 nhà ăn và phòng bép. Phía sau dãy nhà có một khu vườn (hiện các bên đang tranh chấp), diện tích đo đạc thực tế là 231 m2.
Năm 1997, Liên hiệp KHN có Báo cáo số 45/BC-TCHC ngày 01/4/1997 về việc bàn giao toàn bộ dỉện tích đất và danh sách tên cán bộ, công nhân viên đã mua nhà thanh lý cho UBNĐ huyện K quản lý. Theo đó, gia đình ông T và gia đình ông M cùng đứng tên chung trong lô đất số 11.
Năm 2003, ông T được cấp GCNQSDĐ đối với phần đất được mua thanh lý, diện tích 171m2, thuộc thửa đất số 24, tờ bản đồ số 39. Năm 2004, ông M và bà H được cấp GCNQSDĐ đối với phần đất thanh lý, diện tích 143,7m2, thuộc thửa đất số 30, tờ bản đồ số 39. Riêng diện tích đất là khu vườn chung chưa được cấp GCNQSDĐ.
Năm 2012, ông T chuyển nhượng diện tích đất 171m2, thuộc thửa đất sổ 24, tờ bản đồ sồ 39 cho gia đình ông D, bà C
Ngày 13/8/2014, UBND huyện K có Quyết định số 1174/QĐ-UBND về việc phê duyệt điều chỉnh quy hoạch chi tiết xây dựng trường tiểu học và khu dân cư tổ dân phố Y, thị trấn K, huyện K, tỉnh GL. Diện tích đất tranh chấp thuộc khu quy hoạch nêu trên.
Ngày 03/9/2015, ông M và bà H được UBND huyện K cấp GCN QSDĐ đối với thửa đất tranh chấp, diện tích 186m2, thuộc thửa đất số 22, tờ bản đồ: Khu quy hoạch dân cư TDP 7.
Ông T và bà S khởi kiện yêu cầu gia đình ông M và bà H trả lại phần đất diện tích 186m2 và đề nghị hủy GCN QSDĐ số CA 859932 ngày 03/9/2015 cấp cho ông M và bà H vì cho rằng diện tích đất này do Công ty cổ phần KHN đã giao cho Ông.
Bị đơn ông M và bà H không đồng ý với yêu cầu khởi kiện của ông T, vì lô đất này được Liên hiệp KHN cấp chung cho gia đình Ông và gia đình ông T nên gia đình Ông được hưởng quyền lợi giống như ông T
2. Quá trình giải quyết của Tòa án
Bản án dân sự sơ thẩm số 05/2021/DS-ST ngày 15/6/2021 của Tòa án nhân dân tỉnh GL.
(1) Nội dung Tòa sơ thẩm chấp nhận
Chấp nhận đơn khởi kiện của ông T và bà S
Theo đó, buộc ông M, bà H trả 186m2 (thực tế 231,8m2), đất tại thửa đất số 22, tổ dân phố Y, thị trấn K, huyện K, tỉnh GL cho ông T, bà S, có tứ cận như sau (Phía Đông giáp đường bê tông, chiều dài 8,3m; Phía Tây giáp đất ông D, bà C, chiều dài 7,5m; Phía Nam giáp đất ông D, bà C, chiều dài 29,66m; Phía Bắc giáp đất ông Th dài 29,15m.
Hủy GCN QSDĐ, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất số CA 859932, thửa đất số 22 do ủy ban nhân dân huyện K cấp ngày 03/9/2015 cho ông M, bà H.
(2) Nội dung kháng cáo
Ngày 25/6/2021, bị đơn ông M và H kháng cáo, đề nghị bác đơn khởi kiện của nguyên đơn.
Ngày 28/6/2021, Viện trưởng VKSND tỉnh GL ban hành Quyết định kháng nghị phúc thẩm số 02/QĐKNPT-VKS-DS đề nghị sửa bản án sơ thẩm theo hướng không chấp nhận toàn bộ yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn.
Tại phiên tòa phúc thẩm, đại diện VKSND cấp cao tại ĐN đề nghị Hội đồng xét xử phúc thẩm, chấp nhận Quyết định kháng nghị phúc thẩm số 02/QĐKNPT-VKS-DS ngày 28/6/2021 của Viện trưởng VKSND tỉnh GL và chấp nhận kháng cáo của bị đơn ông M, bà H; sửa bản án sơ thẩm theo hướng không chấp nhận toàn bộ yêu cầu khởi kiện của ông T và bà S.
Tòa án chấp nhận:
Bản án dân sự phúc thẩm số 186/2021/DS-PT ngày 21/10/2021 của TAND cấp cao tại ĐN chấp nhận kháng nghị sổ 02/QĐKNPT-VKS-DS ngày 28/6/2021 của Viện trưởng VKSND tỉnh GL; chấp nhận kháng cáo của bị đơn ông M, bà H và sửa bản án sơ thẩm; xử:
Tòa án không chấp nhận:
Không chấp nhận đơn khởi kiện của ông T và bà S về việc yêu cầu bị đơn ông M và bà H trả lại diện tích đất 186m2, thửa số 22 và hủy GCN QSDĐ sổ CA 859932 ngày 03/9/2015 của UBND huyện K, đứng tên M và H.
3. Những vấn đề cần rút kinh nghiệm
Về việc giao đất
Theo Báo cáo số 45/BC-TCHC ngày 01/4/1997 của Công ty lâm sản KHN là chỉ thanh lý nhà ở cho gia đình ông T để giải quyết khó khăn, không giao đất để sản xuất. Còn Biên bản kiểm kê bồi thường ngày 03/01/2015, ông T không được bồi thường về đất, chỉ bồi thường cây trên đất, nhưng ông T cũng không thắc mắc, khiếu nại là đã thừa nhận đất của Nhà nước.
Mặt khác, ngày 31/5/2012 ông T và bà H đã chuyển nhượng toàn bộ diện tích đất 171m2 cho gia đình ông D và bà C. Năm 2014, gia đình ông T và gia đình ông D xảy ra tranh chấp đối với diện tích đất chuyển nhượng. Tại Biên bản hòa giải ngày 1/7/2014, ông T đã đồng ý giao cho gia đình ông D phần đất liền kề phía sau, không nằm trong GCN QSDĐ đã cấp cho ông T.
Về điều kiện để được cấp GCN QSDĐ
Quá trình giải quyết vụ án, ông T thừa nhận không sử dụng diện tích đất tranh chấp từ sau khi kiểm kê, bồi thường tài sản. Do đó, gia đình ông T không đủ điều kiện để được cấp GCN QSDĐ tranh chấp theo quy định tại Điều 100 và Điều 101 Luật Đất đai năm 2013 và Điều 18 Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính Phủ.
Về chủ trương giao đất
Tại Thông báo số 78/TB-UBND ngày 12/6/2015 của UBND huyện K thể hiện, chủ trương giao đất là ưu tiên giao đất cho các gia đình có đất ở liền kề với khu đất quy hoạch và tại Công văn số 222/CV-TNMT ngày 17/9/2020 của Phòng Tài nguyên và Môi trường, UBND huyện K.
Về đánh giá chứng cứ
Tòa án nhân dân tỉnh GL đã xử; chấp nhận đơn khởi kiện của ông T, bà S; buộc ông M, bà H phải trả diện tích đất 231,8rn2 tại thửa đất số 22, tổ dân phố 7, thị trấn K, huyện K, tỉnh GL cho ông Tvà bà S và tuyên hủy GCNQSDĐ đã cấp cho M, bà H ngày 03/9/2015 là đánh giá chứng cứ để giải quyết vụ án không đúng quy định của pháp luật, ảnh hưởng đến quyền lợi của bị đơn.
Trên đây là vi phạm của TAND tỉnh GL trong việc giải quyết vụ án “Tranh chấp quyền sử dụng đất và yêu cầu hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất”, VKSND cấp cao tại ĐN thông báo đến các VKS tỉnh, thành trong khu vực tham khảo, rút kinh nghiệm khi kiểm sát giải quyết vụ án tương tự.
