I. Tóm tắt nội dung vụ án:
Cha mẹ của bà Lâm Thị Hay là ông Lâm Dui (chết 1967) và bà Nguyễn Thị Thậm (chết 1968) đã tạo lập được một khu đất làm nhà ở từ năm 1947 với diện tích đất 1.200 m2. Sau giải phóng năm 1975, chính quyền xã cẩm Thanh thông báo kêu gọi công dân về lại vườn cũ làm nhà ở và sản xuất để ổn định cuộc sống, lúc này ông Lâm Văn Dũng (cháu bà Hay) đã sử dụng khu vườn của cha mẹ bà Hay, làm nhà ở với diện tích đất 700 m2, còn lại diện tích 520 m2 đất phía sau chính quyền xã cẩm Thanh giao cho bà Phạm Thị Điền làm nhà ở.
Năm 1981, bà Hay về thấy mảnh vườn của cha mẹ đã bị ông Dũng và bà Điền đều đã làm nhà ở, Vợ chồng bà Hay trao đổi và bà Điền chấp nhận dỡ nhà và trả lại đất; diện tích 700 m2 ông Dũng đang sử dụng thì anh em nhà bà Hay đồng ý cho ông Dũng ở và trông coi khu vườn. Theo ý kiến bà Hay thì đã giao hẹn với ông Dũng “khi Nhà nước thông báo kê khai đất thì gọi bà về để kê khai đăng ký' nhưng ông Dũng không thực hiện và hộ ông Dũng đã tự ý đi kê khai đăng ký. Tuy nhiên, nội dung này không có tài liệu chúng cứ chứng minh và không được ông Dũng thừa nhận.
Đối với hộ gia đình ông Lâm Văn Dũng đã sử dụng khu đất sau ngày giải phóng, đã đăng ký đất theo Chỉ thị 299/TTg và Nghị định 64/CP. Đến ngày 18/10/1994, UBND thị xã Hội An (nay là thành phố Hội An) cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) số E 0255650 diện tích 1.220 m2, tờ bản đồ số 05 cho gia đình ông.
Do nhu cầu về đất ở (lúc này có 09 người), tháng 11/2015, ông Lâm Văn Dũng có đơn yêu cầu chuyển mục đích sử dụng đất tại thửa đất số 218 (cũ 560), tờ bản đồ số 16 (tờ 05 cũ), diện tích 520 m2 từ đất trồng cây lâu năm khác thành đất ở tại nông thôn. Ngày 25/12/2015, UBND thị xã Hội An đã có Quyết định số 1171/QĐ-UBND cho phép hộ gia đình ông Dũng được chuyển mục đích sử dụng đất với diện tích 200 m2 đất ở lâu dài, 320 m2 đất trồng cây hàng năm khác. Ngày 14/7/2016, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Nam đã cấp GCNQSDĐ cho ông tại thửa 218, điện tích 520 m2.
.PNG)
Ngày 25/7/2016, UBND xã cẩm Thanh tiến hành hòa giải việc tranh chấp đất giữa bà Lâm Thị Hay và ông Lâm Văn Dũng thì các bên đương sự đều thừa nhận: diện tích đất đang tranh chấp 520 m2 tại thửa đất 560, tờ bản đồ số 05, có nguồn gốc trước năm 1975 là do ông Lâm Dui sử dụng; sau năm 1975, Nhà nước tiến hành sắp xếp bố trí đất lại cho dân thì thửa đất này được ông Lâm Văn Dũng (cháu gọi ông Lâm Dui bằng chú ruột) sử dụng, sinh sống trên mảnh đất này và được cấp GCNQSDĐ cho đến nay.
II. Quá trình giải quyết vụ án:
Tại Bản án dân sự sơ thẩm số 29/2021/DS-ST ngày 24 tháng 6 năm 2021 của TAND tỉnh Quảng Nam đã tuyên xử:
Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn bà Lâm Thị Hay.
Hủy GCNQSDĐ do Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Nam cấp cho hộ ông Lâm Văn Dũng ngày 14/7/2016 đối với thửa đất số 218, tờ bản đồ số 16, diện tích 520 m2, tại thôn Thanh Tam Đông, xã cẩm Thanh, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam. Buộc hộ ông Lâm Vãn Dũng trả lại phần đất 529,4 m2 (đo thực tế) thuộc thửa đất số 218, tờ bản đồ số 16, địa chỉ: thôn Thanh Tam Đông, xã Cẩm Thanh, thành phổ Hội An, tỉnh Quảng Nam cho chị em bà Lâm Thị Hay (có sơ đồ bản vẻ kèm theo).
Bà Lâm Thị Hay phải hoàn trả giá trị các vật kiến trúc gồm: Hàng rào, cây và tiền chuyển mục đích sử dụng từ đất trồng cây hằng năm khác sang loại đất ở tại nông thôn với diện tích 200m2 cho ông Lâm Văn Dũng với tổng số tiền là 63.789.800 đông”. Bản án còn tuyên về án phỉ, quyền kháng cáo của các đương sự.
Kháng cáo: Ngày 07/7/2021, ông Lâm Văn Dũng là bị đơn trong vụ án kháng cáo cho rằng: Bản án sơ thẩm ngày 24/6/2021 của Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Nam căn cứ vào Điều 21 Luật đất đai năm 1993 “Việc quyết định giao đất đang có người sử dụng cho người khác chỉ được tiến hành sau khi có quyết định thu hồi đất đó ” để chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn là không đúng với thực tế sử dụng đất, không căn cứ đầy đủ các tài liệu chứng cứ và lời khai các bên dẫn đến thiệt hại cho bị đơn là người sử dụng đất ngay tình, liên tục.
Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Nam có Quyết định kháng nghị phúc thẩm số 14/QĐKNPT-VKS-DS ngày 06/7/2021 đề nghị Tòa án cấp phúc thẩm sửa bản án dân sự sơ thẩm nêu trên theo hướng không chấp nhận toàn bộ đơn khởi kiện của bà Lâm Thị Hay.
Tại Bản án dân sự phúc thẩm số 220/2021/DS-PT ngày 26/11/2021 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng quyết định:
Chấp nhận Quyết định kháng nghị phúc thẩm số 14/QĐ-KNPT-VKS-DS ngày 06/7/2021 của Viện trưởng VKSND tỉnh Quảng Nam và chấp nhận kháng cáo của ông Lâm Văn Dũng. Sửa Bản án dân sự sơ thẩm số 29/2021/DS-ST ngày 24/6/2021 của Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Nam. Tuyên xử:
Không chấp nhận đơn khởi kiện của bà Lâm Thị Hay về việc yêu cầu hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất do Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Nam cấp cho hộ ông Lâm Văn Dũng số cc 832765 ngày 14/7/2016 và yêu cầu buộc hộ ông Lâm Vãn Dũng trả lại phần đất 520 m (đo thực tế 529,4 m2) đối với thửa đất số 218, tờ bản đồ số 16, tại thôn Thanh Tam Đông, xã Cẩm Thanh, thành phố Hội A n, tỉnh Quảng Nam.
Ngoài ra Bản án phúc thẩm còn tuyên về chi phí xem xét thẩm định tại chỗ, định giá tài sản và chi phí đo vẽ phần đất tranh chấp, tuyên về án phí phúc thẩm.
III. Những vấn đề cần rút kinh nghiệm:
Nguồn gốc thửa đất tranh chấp (thửa đất số 560, tờ bản đồ số 5, diện tích 520m2) do cha mẹ của bà Lâm Thị Hay sử dụng trước năm 1975, sau đó bỏ hoang đến năm 1975, bà Phạm Thị Điền sử dụng làm nhà ở một thời gian và không ở nữa. Bà Hay cho rằng bà Điền tháo dỡ nhà ở, giao trả đất cho gia đình bà Hay thì ngoài lời xác nhận của bà Điền do bà Hay cung cấp, bà Hay không có tài liệu, chứng cứ chứng minh việc bà Điền trả đất tranh chấp cho bà Hay. Hơn nữa, sau khi bà Điền không sử dụng đất thì gia đình bà Hay cũng không sử dụng diện tích đất tranh chấp mà ông Dũng mới là người quản lý sử dụng cho đến nay; tại Biên bản lấy ý kiến khu dân cư ngày 12/12/2019 thể hiện: Diện tích đất tranh chấp (thửa đất số 560, tờ bản đồ số 5 nay là thửa đất số 218, tờ bản đồ số 16 diện tích 520m2) do bà Điền sử dụng từ năm 1975 đến năm 1978 thì bà Điền không ở và bỏ hoang; sau đó ông Dũng sử dụng, gia đình bà Hay không sử dụng. Đối với lời khai của bà Hay về việc bà Hay nhờ ông Dũng quản lý đất tranh chấp không được ông Dũng thừa nhận, bà Hay cũng không đưa ra được chứng cứ để chứng minh; toàn bộ tài sản trên diện tích đất tranh chấp là thuộc quyền sở hữu của gia đình ông Dũng và do gia đình ông Dũng tạo lập (Biên bản xem xét thẩm định ngày 27/10/2020). Do đó, lời khai của bà Hay về việc bà Điền trả đất tranh chấp cho gia đình bà Hay và bà Hay nhờ ông Dũng quản lý đất tranh chấp là không có căn cứ.
Theo lời khai của ông Lâm Văn Dũng thể hiện diện tích đất 529,4m2 đang tranh chấp thuộc thửa đất số 560, tờ bản đồ số 5 (nay là thửa đất sổ 218 tờ bản đồ số 16) được chính quyền địa phương giao cho gia đình ông Dũng quản lý, sản xuất từ sau năm 1975 cho đến nay.
Lời khai của ông Dũng được các nhân chứng: Ngô Qua, Đặng Thị Thương, Trần Thị Xướng, Trần Thị Huệ, Trương Văn Hùng, Đỗ Văn Hát, Huỳnh Thị Nhan và Lâm Hữu Toàn là các hộ liền kề thửa đất số 560, tờ bản đồ số 5 đang có tranh chấp, đều xác định: “Diện tích đất này được chính quyền xã cẩm Thanh bố trí cho gia đình ông Lâm Văn Dũng trên vườn cũ của người khác; gia đình ông Dũng là người khai hoang, sinh sống và canh tác hoa màu.., ”, lời khai của những người làm chứng phù hợp với Biên bản lấy ý kiến khu dân cư ngày 12/12/2019, phù hợp với kết luận của UBND xã cẩm Thanh tại các Biên bản hòa giải ngày 25/7/2016 và ngày 05/6/2018: "Sau năm 1975,0 Nhà nước tiến hành bố trí sắp xếp đất lại cho dân thì thửa đất của ông Lâm Dui đã được ông Lâm Dũng đứng tên quyền sử dụng đất’’ và “Sau 1975 tổ chức' về sắp xếp dân cư Nhà nước đã cấp cho hộ ông Lâm Dũng sử dụng từ đó đến nay cũng phù hợp với việc gia đình ông Dũng kê khai đăng ký quyền sử dụng đất đối với diện tích đất tranh chấp: “Đăng ký kê khai theo Chỉ thị 299/TTg, thuộc thửa đất số 375, tờ bản đồ số 5, diện tích 547m2 loại đất màu (bà Võ Thị Chơi - mẹ ông Dũng kê khai); đăng ký, kê khai theo Nghị định 64/CP, thuộc thửa số 560, tờ bản đồ số 5 diện tích 520m2 loại đất màu (do ông Lâm Hùng - là Lâm Văn Dũng) kê khai; theo hồ sơ đo đạc mới' VN2000 là thửa số 218, tờ bản đồ số 16, diện tích 590m2 loại đất màu do ông Dũng sử dụng” (Phiếu cung cấp thông tin về đất đai của UBND xã Cẩm Thanh ngày 12/4/2021)."
Như vậy, hộ ông Dùng là người được chính quyền địa phương bố trí giao đất hộ ông Dũng sử dụng đất ổn định, liên tục và đăng ký kê khai đầy đủ theo quy định của pháp luật. Mặt khác, thực hiện Nghị định 64/CP ngày 27/9/1993 của Chính phủ về việc giao đất nông nghiệp cho hộ gia đình, cá nhân sử dụng ổn định, lâu dài vào mục đích sản xuất nông nghiệp thì thửa số 560, tờ bản đồ số 5, diện tích 520m2 (loại đất màu) là đất sản xuất nông nghiệp nên hộ ông Dũng có đủ điều kiện để cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo quy định khoản 1 Điều 2 Luật đất đai năm 1993; Điều 1 và khoản 3 Điều 3 Nghị định số 64/CP ngày 27/9/1993 của Chính phủ: “Hộ gia đình và cá nhân được Nhà nước giao đất nông nghiệp để sử dụng ổn định lâu dài vào mục đích sản xuất nông nghiệp” và “Đất giao cho hộ gia đình, cá nhân theo Quy định này là giao chính thức và được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ổn định lâu dài"
Hộ ông Lâm Văn Dũng được UBND thị xã Hội An (nay là UBND thành phố Hội An) cấp GCNQSDĐ số E 0255650 ngày 18/10/1994 với tổng diện tích 1.220 m2, trong đó có thửa đất số 560 {thửa đất mới là số 218), tờ bản đồ số 5 (tờ bản đồ mới là số 16), diện tích 520m2 tại xã cẩm Thanh, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam, được Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Nam cấp đổi lại Giấy CNQSD đất, quyền sở hữu nhà ở ngày 14/7/2016 là đúng quy định tại khoản 4 Điều 95, khoản 3 Điều 105 Luật đất đai năm 2013.
Hộ ông Lâm Văn Dũng sử dụng đất ổn định, liên tục, công khai cho đển nay đã 35 năm, bà Lâm Thị Hay không sử dụng đất nhưng Tòa án cấp sơ thẩm nhận đinh cho rằng diện tích đất tranh chấp do gia đình bà Hay đang quản lý, sử dụng và UBND thành phố Hội An cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho hộ ông Dũng ngày 18/10/1994, không thực hiện việc thu hồi đất của bà Hay là không phù hợp với thực tế và không đúng quy định của Điều 2 Luật đất đai năm 1993. Vì vậy, Hội đồng xét xử chấp nhận Kháng nghị cùa Viện trưởng VKSND tỉnh Quảng Nam và kháng cáo của ông Lâm Văn Dũng, sửa toàn bộ Bản án sơ thẩm.
