Hiện nay, các tranh chấp liên quan đến đất đai diễn ra rất phổ biến. Khi xảy ra quan hệ tranh chấp liên quan đến đất đai, các bên thường được khuyến khích tự hoà giải hoặc hoà giải cơ sở tại UBND cấp xã nơi có đất tranh chấp. Sau đó, nếu việc hoà giải không thành các bên có thể khởi kiện ra Toà án để giải quyết. Hòa giải tranh chấp đất đai là biện pháp mềm dẻo, linh hoạt và hiệu quả nhằm giúp cho các bên tranh chấp tìm ra giải pháp thống nhất để tháo gỡ những mâu thuẫn, bất đồng trong quan hệ pháp luật đất đai trên cơ sở tự nguyện, tự thỏa thuận.
Về vấn đề này, quy định 02 trường hợp khác nhau theo Nghị quyết 04/2017/NQ-HĐTP. Cụ thể như sau:
Trường hợp tranh chấp ai là người có quyền sử dụng đất mà chưa được hòa giải tại Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn nơi có đất tranh chấp theo quy định tại Điều 202 Luật đất đai năm 2013 thì được xác định là chưa có đủ điều kiện khởi kiện quy định tại điểm b khoản 1 Điều 192 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015.
Trường hợp tranh chấp khác liên quan đến quyền sử dụng đất như: tranh chấp về giao dịch liên quan đến quyền sử dụng đất, tranh chấp về thừa kế quyền sử dụng đất, chia tài sản chung của vợ chồng là quyền sử dụng đất,... thì thủ tục hòa giải tại Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn nơi có đất tranh chấp không phải là điều kiện khởi kiện vụ án.
Như vậy, đối với tranh chấp ai là người có quyền sử dụng đất thì thủ tục hoà giải tại UBND cấp xã là thủ tục bắt buộc để đủ điều kiện khởi kiện tại Toà án. Còn đối với tranh chấp khác liên quan đến QSDĐ thì khuyến khích hoà giải tại UBND cấp xã chứ không bắt buộc. Ngoài ra, Luật Hòa giải cơ sở năm 2013 khuyến khích sự tham gia của những người có uy tín trong gia đình, dòng họ và cộng đồng dân cư. Luật nhấn mạnh, hiệu quả giải quyết tranh chấp không chỉ tập trung vào vai trò của cá nhân mà còn đặt cá nhân bên cạnh mối quan hệ truyền thống – cộng đồng dân cư dưới tác động của phong tục tập quán, hương ước và lệ ước địa phương.
