Hợp đồng là sự thỏa thuận của các bên nhằm xác lập, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự. Một khi hợp đồng đã được xác lập, nếu các bên vi phạm sẽ phải chịu những hậu quả bất lợi. Trong đó có việc bị phạt tiền vi phạm hợp đồng.
Các bên có quyền tự do thỏa thuận, xác lập giao kết hợp đồng. Nhưng khi đã xác lập, các bên có trách nhiệm thực hiện đúng những gì mình đã thỏa thuận.
Theo quy định tại Điều 422 Bộ Luật Dân sự 2005, "Phạt vi phạm là sự thỏa thuận giữa các bên trong hợp đồng, theo đó bên vi phạm nghĩa vụ phải nộp một khoản tiền cho bên bị vi phạm".
Theo quy định của Bộ Luật Dân sự, muốn áp dụng chế định phạt vi phạm hợp đồng các bên phải có sự thỏa thuận từ trước. Thỏa thuận này được ghi nhận trong hợp đồng.
Phạt vi phạm hợp đồng nhằm xác lập một nghĩa vụ cho bên vi phạm. Họ phải chi trả một khoản tiền theo như thỏa thuận cho bên bị vi phạm.
Quy định này có sự khác biệt với Luật Thương Mai 2005. Luật thương mại quy định "Trừ trường hợp có thoả thuận khác, trong thời gian áp dụng chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng, bên bị vi phạm có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại và phạt vi phạm nhưng không được áp dụng các chế tài khác".
Như vậy, theo quy định này, việc áp dụng phạt vi phạm sẽ phát sinh khi một bên vi phạm nghĩa vụ thực hiện hợp đồng mà không cần thỏa thuận từ trước.
Thêm vào đó, trong khi Luật Dân sư không giới hạn mức thỏa thuận tiền phạt, còn Luật thương mại lại quy định:
"Mức phạt đối với vi phạm nghĩa vụ hợp đồng hoặc tổng mức phạt đối với nhiều vi phạm do các bên thoả thuận trong hợp đồng, nhưng không quá 8% giá trị phần nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm, trừ trường hợp quy định tại Điều 266 của Luật này."
Ngoài việc thỏa thuận về phạt vi phạm hợp đồng, các bên có quyền thỏa thuận về bồi thường thiệt hại. Các bên có thể thỏa thuận chỉ phải chi trả tiền phạt vi phạm hợp đồng hoặc vừa phải chi trả tiền phạt vi phạm hợp đồng vừa chi trả tiền bồi thường thiệt hại.
Nếu không có thỏa thuận về bồi thường thiệt hại thì bên vi phạm chỉ phải hoàn trả tiền phạt vi phạm.
Mức bồi thường thiệt hại sẽ do các bên thỏa thuận. Nếu không có thỏa thuận từ trước thì bên vi phạm phải bồi thường toàn bộ thiệt hại đã xảy ra.
Chế định phạt vi phạm hợp đồng nhằm đảm bảo việc thực hiện đúng những gì đã thỏa thuận của các bên. Thúc đẩy giao dịch được thực hiện. Tuy nhiên, cần lưu ý nếu việc xác lập các giao dịch dân sự muốn áp dụng quy định này thì các bên phải thỏa thuận trước.
Minh Trang
