Mỗi một phần mềm được tạo ra là thành quả của sự đầu tư trí tuệ, tài chính và do đó việc bảo hộ quyền tác giả đối với phần mềm là câu chuyện cần được quan tâm. Vậy, pháp luật quy định quyền tác giả đối với phần mềm như thế nào?
1. Phần mềm là gì?
Phần mềm (hay còn gọi là phần mềm máy tính) là tập hợp các câu lệnh được viết bằng một hoặc nhiều ngôn ngữ lập trình để thực hiện chức năng hoặc giải quyết công việc nào đó.
Theo Khoản 6 Điều 1 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ 2022 thì chương trình máy tính được hiểu là tập hợp các chỉ dẫn được thể hiện dưới dạng lệnh, mã, lược đồ hoặc dạng khác, khi gắn vào một phương tiện, thiết bị được vận hành bằng ngôn ngữ lập trình máy tính thì có khả năng làm cho máy tính hoặc thiết bị thực hiện được công việc hoặc đạt được kết quả cụ thể.
Dựa vào hai khái niệm trên, có thể xác định phần mềm được xem là chương trình máy tính. Như vậy, phần mềm sẽ được bảo hộ theo quy định về bảo hộ chương trình máy tính.
2. Quyền tác giả đối với phần mềm
Quyền tác giả đối với phần mềm được phát sinh khi phần mềm được sáng tạo ra và được thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định, không phân biệt nội dung, chất lượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ, phần mềm đã công bố hay chưa công bố, đã đăng ký hay chưa đăng ký. Khi phát sinh quyền tác giả đối với phần mềm thì tác giả hay chủ sở hữu quyền tác giả sẽ có quyền nhân thân và tài sản đối với phần mềm.
Theo Khoản 5 Điều 1 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ 2022, quyền nhân thân đối với phần mềm bao gồm:
- Đặt tên cho phần mềm;
- Đứng tên thật hoặc bút danh cho phần mềm, được nêu tên thật hoặc bút danh khi phần mềm được công bố, sử dụng;
- Công bố phần mềm hoặc cho phép người khác công bố phần mềm;
- Bảo vệ sự toàn vẹn của phần mềm không cho người khác xuyên tạc; không cho người khác sửa đổi, cắt xén phần mềm dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả.
Riêng đối với chủ sở hữu quyền tác giả thì chỉ có quyền nhân thân là công bố phần mềm hoặc cho phép người khác công bố phần mềm.
Cũng tại Khoản 5 Điều 1 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Sở hữu trí tuệ 2022, quyền tài sản đối với phần mềm gồm:
- Làm tác phẩm phái sinh;
- Sao chép trực tiếp hoặc gián tiếp toàn bộ hoặc một phần phần mềm bằng bất kỳ phương tiện hay hình thức nào;
- Phân phối, nhập khẩu để phân phối đến công chúng thông qua bán hoặc hình thức chuyển giao quyền sở hữu khác đối với bản gốc, bản sao phần mềm dưới dạng hữu hình;
- Phát sóng, truyền đạt đến công chúng phần mềm bằng phương tiện hữu tuyến, vô tuyến, mạng thông tin điện tử hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào khác, bao gồm cả việc cung cấp phần mềm đến công chúng theo cách mà công chúng có thể tiếp cận được tại địa điểm và thời gian do họ lựa chọn;
- Cho thuê bản gốc hoặc bản sao phần mềm.
Tuy nhiên, chủ sở hữu quyền tác giả không có quyền ngăn cấm tổ chức, cá nhân khác thực hiện các hành vi sau đây:
- Sao chép tác phẩm chỉ để thực hiện các quyền khác theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ; sao chép tạm thời theo một quy trình công nghệ, trong quá trình hoạt động của các thiết bị để truyền phát trong một mạng lưới giữa các bên thứ ba thông qua trung gian hoặc sử dụng hợp pháp tác phẩm, không có mục đích kinh tế độc lập và bản sao bị tự động xóa bỏ, không có khả năng phục hồi lại;
- Phân phối lần tiếp theo, nhập khẩu để phân phối đối với bản gốc, bản sao tác phẩm đã được chủ sở hữu quyền tác giả thực hiện hoặc cho phép thực hiện việc phân phối.
3. Thời hạn bảo hộ quyền tác giả đối với phần mềm
Theo Khoản 8 Điều 1 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ 2009 thì thời hạn bảo hộ quyền tác giả đối với phần mềm được xác định như sau:
- Đối với các quyền: đặt tên cho phần mềm; đứng tên thật hoặc bút danh cho phần mềm, được nêu tên thật hoặc bút danh khi phần mềm được công bố, sử dụng; bảo vệ sự toàn vẹn của phần mềm không cho người khác xuyên tạc; không cho người khác sửa đổi, cắt xén phần mềm dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả thì được bảo hộ vô thời hạn.
- Đối vối quyền công bố phần mềm hoặc cho phép người khác công bố phần mềm thì có thời hạn bảo hộ là suốt cuộc đời tác giả và năm mươi năm tiếp theo năm tác giả chết; trường hợp phần mềm có đồng tác giả thì thời hạn bảo hộ chấm dứt vào năm thứ năm mươi sau năm đồng tác giả cuối cùng chết.
Như vậy, phần mềm cũng được pháp luật bảo hộ quyền tác giả như đối với tác phẩm văn học. Người tạo ra phần mềm hoặc chủ sở hữu phần mềm sẽ có quyền nhân thân và quyền tài sản đối với phần mềm theo quy định về pháp luật sở hữu trí tuệ.
