Phân biệt tình tiết “người già”, “người già yếu”, “người cao tuổi” và vướng mắc khi áp dụng

Nhiều người vẫn có suy nghĩ nhầm lẫn giữa một số khái niệm về đối tượng người lớn tuổi như: “người cao tuổi” với “người già” là giống nhau, hay “người cao tuổi” với “người lao động cao tuổi” đều là một…. Nhưng, đó đều là suy nghĩ sai lầm, không đúng căn cứ.

Hiện nay, hệ thống pháp luật của nước ta chỉ đề cập đến khái niệm “Người cao tuổi” tại Điều 2 Luật người cao tuổi năm 2009; Luật lao động năm 2012 có quy định một chế định riêng đối với “Người lao động cao tuổi”. Riêng về khái niệm “Người già", "Người già yếu", "Người quá già yếu" thì chỉ được quy định trong pháp luật hình sự. Tuy nhiên, các khái niệm trên cũng chỉ tồn tại ở Bộ luật hình sự 1999, đến Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) thì hầu hết các tình tiết định khung/tình tiết giảm nhẹ trên đã được loại bỏ. Sau đây mình xin tổng hợp một số quy định về các đối tượng trên để các bạn có thể hiểu rõ hơn và phân biệt được các đối tượng theo quy định pháp lý hiện hành là như thế nào:

Như vậy, tính cho đến thời điểm hiện nay, hệ thống pháp luật Việt Nam mới chỉ có khái niệm “Người cao tuổi” được quy định cụ thể, rõ ràng và vẫn còn hiệu lực áp dụng tại Luật người cao tuổi 2009. Các khái niệm khác về “Người già”, “Người quá già yếu” được quy định tại Nghị quyết 01/2006/NQ-HĐTP và Nghị quyết 01/2007/NQ-HĐTP đều đã hết hiệu lực áp dụng (do đây đều là các Nghị quyết hướng dẫn thi hành Bộ luật hình sự 1999, mà hiện  nay Bộ luật này đã hết hiệu lực thi hành và được thay thế bằng Bộ luật hình sự 2015).

Tuy nhiên, Bộ luật hình sự 2015 tồn tại một bất cập lớn là vẫn còn giữ nguyên các khái niệm:

   + Tình tiết “Người quá già yếu” là tình tiết xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt trong trường hợp đặc biệt quy định tại Điều 64 Phần chung;

   + Tình tiết “Người già yếu” là tình tiết định khung quy định tại: Điểm c khoản 1 Điều 134 (Tội Cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác); Điểm c khoản 2 Điều 137 (Tội Cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong khi thi hành công vụ); điểm a khoản 2 Điều 140 (Tội hành hạ người khác); điểm e khoản 2 Điều 168 (Tội cướp tài sản); điểm c khoản 2 Điều 170 (Tội cưỡng đoạt tài sản); điểm g khoản 2 Điều 170 (Tội cướp giật tài sản); điểm d khoản 2 Điều 373 (Tội dùng nhục hình) và điểm c khoản 2 Điều 374 (Tội bức cung).

Có thể nói, từ thực tiễn bất cập tồn tại của Bộ luật hình sự 1999 thì Bộ luật hình sự năm 2015 tại Điều 51 và Điều 52 đã loại bỏ quy định “Người già” và thay bằng khái niệm “Người từ 70 tuổi trở lên”. Việc thay đổi này cho thấy  sự rõ ràng và minh bạch, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc đã tồn tại bấy lâu nay, đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn, bảo đảm tính thống nhất trong nhận thức và tổ chức thực hiện. Và,…khi đã loại bỏ khái niệm “Người già” thì các khái niệm “người già yếu” và “người quá già yếu” rõ ràng là không còn cơ sở, không còn lý do để tồn tại. Do đó, một số điều luật tại Bộ luật hình sự 2015 vẫn giữ khái niệm “Người già yếu” hay “Người quá già yếu” để làm căn cứ định khung hoặc tình tiết giảm nhẹ là không phù hợp, thiếu tính khả thi và thiếu thống nhất trong quy định của Bộ luật Hình sự.

Mặt khác, Bộ luật hình sự 2015 cũng không hề đề cập về khái niệm niệm cụ thể hay quy định hướng dẫn để áp dụng các tình tiết này. Vì vậy, nếu thực tế có đặt ra việc phải áp dụng cũng là một sự đánh đố bởi không hề có hướng dẫn rõ ràng.

Cảm ơn tác giả.Rất hữu ích.