TIÊU CHÍ

THA TÙ TRƯỚC THƠI HẠN CÓ ĐIỀU KIỆN

ĐẠI XÁ

ĐẶC XÁ

Cơ sở pháp lý

- Nghị quyết 01/2018/NQ-HĐTP.

- Bộ luật hình sự 2015 được sửa đổi, bổ sung 2017.

- Chưa có văn bản quy định cụ thể, chi tiết.

- Luật đặc xá 2007

Khái niệm

Là biện pháp được Tòa án áp dụng đối với người đang chấp hành án phạt tù khi có đủ các điều kiện theo quy định của Bộ luật hình sự, xét thấy không cần buộc họ phải tiếp tục chấp hành án phạt tù tại sơ sở giam giữ.

Là sự khoan hồng của Nhà nước do Quốc hội quyết định nhằm tha tội hoàn toàn và triệt để cho một số loại tội phạm nhất định đối với hàng loạt người phạm tội nhân sự kiện quan trọng trong đời sống chính trị của đất nước.

Là sự khoan hồng đặc biệt của Nhà nước do Chủ tịch nước quyết định tha tù trước thời hạn cho người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước hoặc trong trường hợp đặc biệt.

Bản chất

Bản chất vẫn là người đang chấp hành án, chỉ thay đổi hình thức từ chấp hành án trong các cơ sở giam giữ sang chấp hành tại cộng đồng xã hội nhưng phải tuân thủ một số điều kiện nhất định trong một thời gian gọi là thời gian thử thách.

Nếu trong thời gian thử thách mà người phạm tội vi phạm các điều kiện đặt ra thì có thể buộc người đó phải chấp hành nốt thời hạn còn lại của hình phạt tù trong trại giam.

Đây là điểm khác biệt của tha tù trước thời hạn có điều kiện so với quy định về đại xá và đặc xá.

Tha, miễn hoàn toàn trách nhiệm hình sự (coi như không phạm tội) ngay từ thời điểm có quyết định đại xá mà không cần thêm bất kỳ thời gian thử thách nào.

Tha tù trước thời hạn (giảm án) cho phạm nhân nào đó, ví dụ như: giảm án từ 10 năm tù giam xuống còn 5 năm; giảm án tử hình xuống án tù chung thân… mà không cần thêm bất kỳ thời gian thử thách nào.

- Đều là biện pháp khoan hồng của nhà nước đối với người phạm tội nhưng đại xá có ý nghĩa chính trị to lớn hơn so với đặc xá.

- Ngược lại, chế định đặc xá nhằm khuyến khích người phạm tội lập công chuộc tội, chứng tỏ khả năng cải tạo tốt, nhanh chóng hòa nhập với cộng đồng, trở thành con người có ích cho xã hội. Ý nghĩa chính trị của đặc xá tuy có hạn chế hơn so với đại xá nhưng đáp kịp thời yêu cầu thực tiễn trong hoạt động đối nội và đối ngoại của Nhà nước ta.

Đối tượng áp dụng

Người phạm tội đang trong giai đoạn thi hành án phạt tù (người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân).

Người phạm tội trong bất cứ giai đoạn nào, từ điều tra, truy tố, xét xử đến thi hành án.

Người phạm tội đang trong giai đoạn thi hành án phạt tù (người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân).

Thời điểm thực hiện

Bất kỳ thời điểm nào phạm nhân đáp ứng điều kiện luật định và được cơ quan thi hành án hình sự có thẩm quyền đề nghị Tòa án raquyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện.

- Không cụ thể.

- Quyết định đại xá được đưa ra trong phiên họp Quốc hội, lấy ý kiến của các đại biểu quốc hội, thường vào những dịp quan trọng trong đời sống chính trị của đất nước.

- Nhân dịp sự kiện trọng đại về chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội có ý nghĩa lớn về đối nội, đối ngoại đối với sự phát triển của đất nước;

 - Ngày lễ Quốc khánh 2/9 hoặc các ngày lễ khác gắn với những sự kiện lịch sử trọng đại của đất nước;

 - Khi xét thấy cần thiết, Chính phủ đề nghị Chủ tịch nước quyết định về đặc xá.

Phạm vi áp dụng

Áp dụng cho người phạm tội cụ thể theo tình hình thực tiễn. Phải đáp ứng một số điều kiện mới được được cơ quan thi hành án hình sự có thẩm quyền đề nghị Tòa án raquyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện.

Chỉ loại trừ đối với một số tội phạm nguy hiểm mà nếu đại xá sẽ ảnh hưởng lớn đến trật tự xã hội và an ninh quốc gia.

Hàng loạt người đã thực hiện hành vi được xác định trong quyết định đại xá sẽ được tha, miễn trách nhiệm hình sự. Điều đó có nghĩa đại xá được thi hành rộng rãi.

Do vậy, phạm vi của đại xá rộng hơn so với đặc xá.

Áp dụng với trường hợp người phạm tội cụ thể, căn cứ vào tình hình thực tiễn Chủ tịch nước đưa ra tiêu chuẩn của từng đợt đặc xá, dựa vào đó người đang chấp hành hình phạt tù làm đơn xin được xét đặc xá hoặc cơ quan tổ chức hữu quan đề nghị lập thành danh sách cụ thể trình Chủ tịch nước quyết định..

Điều kiện hưởng

Người đang chấp hành án phạt tù về tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng mà đã được giảm thời hạn chấp hành án phạt tù hoặc người đang chấp hành án phạt tù về tội phạm ít nghiêm trọng có thể được tha tù trước thời hạn khi có đủ các điều kiện sau đây:

- Phạm tội lần đầu;

- Có nhiều tiến bộ, có ý thức cải tạo tốt;

- Có nơi cư trú rõ ràng;

- Đã chấp hành xong hình phạt bổ sung là hình phạt tiền, nghĩa vụ bồi thường thiệt hại và án phí;

-  Đã chấp hành được ít nhất là một phần hai mức phạt tù có thời hạn hoặc ít nhất là 15 năm đối với trường hợp bị phạt tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn.

Trường hợp người phạm tội là người có công với cách mạng, thân nhân của người có công với cách mạng, người đủ 70 tuổi trở lên, người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng, phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi thì phải chấp hành được ít nhất là một phần ba mức phạt tù có thời hạn hoặc ít nhất là 12 năm đối với trường hợp bị phạt tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn;

- Không thuộc một trong các trường hợp không áp dụng chế định tha tù trước thời hạn theo trong một số trường hợp luật ddinhjj.

Căn cứ vào tình hình kinh tế chính trị cũng như diễn biến tội phạm trong từng thời kỳ mà Quốc hội quyết định đại xá cho những hành vi phạm tội hay loại tội phạm nào.

Người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân đã được giảm xuống tù có thời hạn đang chấp hành hình phạt tù được đề nghị đặc xá phải có đủ các điều kiện sau đây:

- Chấp hành tốt quy chế, nội quy của trại giam, trại tạm giam; tích cực học tập, lao động; trong quá trình chấp hành hình phạt tù được xếp loại cải tạo từ loại khá trở lên; khi được đặc xá không làm ảnh hưởng đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội;

- Đã chấp hành hình phạt tù được một thời gian do Chủ tịch nước quyết định nhưng ít nhất là một phần ba thời gian đối với hình phạt tù có thời hạn, nếu trước đó đã được giảm thời hạn chấp hành hình phạt tù thì thời hạn được giảm không được tính vào thời gian đã chấp hành hình phạt tù; ít nhất là mười bốn năm đối với hình phạt tù chung thân;

- Đối với người bị kết án phạt tù về các tội phạm về tham nhũng hoặc một số tội phạm khác được Chủ tịch nước quyết định trong mỗi lần đặc xá thì phải chấp hành xong hình phạt bổ sung là phạt tiền, bồi thường thiệt hại, án phí hoặc nghĩa vụ dân sự khác.

….

Thẩm quyền quyết định

Tòa án

Quốc hội

Chủ tịch nước

Hậu quả pháp lý

- Được miễn chấp hành hình phạt tù còn lại

- Không được xóa án tích ngay và vẫn có tiền án trong lý lịch tư pháp.

Người được đại xá sẽ là người không có tội và cũng sẽ không có án tích trong lý lịch tư pháp của mình.

Đối với hành vi phạm tội được đại xá thì dù đang ở trong giai đoạn nào từ điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án đều được tha tội hoàn toàn, có nghĩa sẽ được trả tự do ngay, phục hồi toàn bộ quyền công dân và được coi như không phạm tội.

Được miễn chấp hành hình phạt còn lại nhưng không được xóa án tích ngay và vẫn có tiền án trong lý lịch tư pháp.

Thời gian tính để xóa án tích cho những người được đặc xá theo quy định của Bộ luật hình sự bắt đầu từ thời điểm được đặc xá.