Người lao động đang làm việc, đã tham gia BHXH được nhiều năm, sắp đến tuổi nghỉ hưu thì phát hiện mình bị mắc bệnh hiểm nghèo vậy có nên lựa chọn nghỉ việc hưởng BHXH một lần để được hưởng số tiền cao hơn hay cứ tiếp tục tham gia BHXH? Trong trường hợp chưa nghỉ hưu mà chết hay mới hưởng được vài tháng lương hưu thì chết có bị thiệt về quyền lợi hay không?
1. Điều kiện hưởng BHXH một lần
Theo quy định tại Điều 60 Luật BHXH 2014, điều kiện hưởng BHXH một lần được quy định như sau:
“1. Người lao động quy định tại khoản 1 Điều 2 của Luật BHXH 2014 mà có yêu cầu thì được hưởng bảo hiểm xã hội một lần nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:
a) Đủ tuổi hưởng lương hưu theo quy định tại các khoản 1, 2 và 4 Điều 54 Luật BHXH 2014 mà chưa đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội hoặc theo quy định tại khoản 3 Điều 54 của Luật này mà chưa đủ 15 năm đóng bảo hiểm xã hội và không tiếp tục tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện;
b) Ra nước ngoài để định cư;
c) Người đang bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng như ung thư, bại liệt, xơ gan cổ chướng, phong, lao nặng, nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS và những bệnh khác theo quy định của Bộ Y tế;
d) Trường hợp người lao động quy định tại điểm đ và điểm e khoản 1 Điều 2 của Luật này khi phục viên, xuất ngũ, thôi việc mà không đủ điều kiện để hưởng lương hưu.”
Vậy, nếu người lao động chưa đủ tuổi hưởng lương hưu, có hơn 20 năm (hoặc 15 năm) đóng BHXH mắc bệnh hiểm nghèo, muốn hưởng BHXH một lần thì đối chiếu với điểm c khoản 1 Điều 60 Luật BHXH 2014. Bệnh được hưởng chế độ BHXH một lần được quy định chi tiết tại Điều 4 Thông tư 56/2017/TT-BYT và được bổ sung, sửa đổi tại Điều 1 Thông tư 18/2022/TT-BYT như sau:
“Trường hợp mắc bệnh được hưởng bảo hiểm xã hội một lần:
Ngoài trường hợp đang bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng như ung thư, bại liệt, xơ gan cổ chướng, phong, lao nặng, nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS quy định tại điểm c khoản 1 Điều 60 Luật bảo hiểm xã hội, người mắc các bệnh, tật có mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên và không tự kiểm soát hoặc không tự thực hiện được các hoạt động phục vụ nhu cầu sinh hoạt cá nhân hằng ngày mà cần có người theo dõi, trợ giúp, chăm sóc hoàn toàn được hưởng bảo hiểm xã hội một lần.”.
Người lao động bị bệnh thuộc trường hợp mắc bệnh được hưởng BHXH một lần theo quy định trên có thể làm thủ tục để được hưởng BHXH một lần mà không cần tiếp tục tham gia BHXH hay chờ hưởng lương hưu.
* Mức hưởng BHXH một lần theo quy định tại Điều 60 Luật BHXH 2014 như sau:
“Mức hưởng bảo hiểm xã hội một lần được tính theo số năm đã đóng bảo hiểm xã hội, cứ mỗi năm được tính như sau:
a) 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội cho những năm đóng trước năm 2014;
b) 02 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi;
c) Trường hợp thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ một năm thì mức hưởng bảo hiểm xã hội bằng số tiền đã đóng, mức tối đa bằng 02 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội.”
2. Người lao động đang tham gia BHXH thì chết
Trong trường hợp người lao động bị bệnh không thuộc trường hợp mắc bệnh được hưởng BHXH một lần hoặc chưa kịp làm thủ tục hưởng BHXH một lần mà người lao động chết thì thân nhân của người lao động sẽ được hưởng các quyền lợi sau:
1. Chế độ mai táng phí bằng 10 lần lương cơ sở theo quy định tại Điều 66 Luật BHXH 2014.
2. Thân nhân người lao động được hưởng trợ cấp tuất hàng tháng theo quy định tại Điều 67 Luật BHXH 2014 hoặc được hưởng trợ cấp tuất một lần theo quy định tại Điều 69 Luật BHXH 2014.
Trường hợp người lao động không có thân nhân thuộc diện hưởng trợ cấp tuất hàng tháng theo quy định hoặc thân nhân thuộc diện hưởng trợ cấp tuất hằng tháng mà có nguyện vọng hưởng trợ cấp tuất một lần (trừ trường hợp con dưới 06 tuổi, con hoặc vợ hoặc chồng mà bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên) thì được hưởng trợ cấp tuất một lần.
Mức hưởng trợ cấp tuất một lần theo quy định tại khoản 1 Điều 70 Luật BHXH 2014 như sau:
“Mức trợ cấp tuất một lần đối với thân nhân của người lao động đang tham gia bảo hiểm xã hội hoặc người lao động đang bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm xã hội được tính theo số năm đã đóng bảo hiểm xã hội, cứ mỗi năm tính bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội cho những năm đóng bảo hiểm xã hội trước năm 2014; bằng 02 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội cho các năm đóng bảo hiểm xã hội từ năm 2014 trở đi; mức thấp nhất bằng 03 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội. Mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội làm căn cứ tính trợ cấp tuất một lần thực hiện theo quy định tại Điều 62 của Luật này.”
Như vậy, mức trợ cấp tuất một lần có cách tính tương tự mức hưởng BHXH một lần. Trong trường hợp này, thân nhân người lao động không sợ thiệt về quyền lợi nếu chưa kịp hưởng BHXH một lần mà chết.
3. Người lao động đang hưởng lương hưu thì chết
Trường hợp người lao động đang hưởng lương hưu chết thì thân nhân của người lao động sẽ được hưởng các quyền lợi sau:
1. Chế độ mai táng phí bằng 10 lần lương cơ sở theo quy định tại Điều 66 Luật BHXH 2014.
2. Thân nhân người lao động được hưởng trợ cấp tuất hàng tháng theo quy định tại Điều 67 Luật BHXH 2014 hoặc được hưởng trợ cấp tuất một lần theo quy định tại Điều 69 Luật BHXH 2014.
Trường hợp người lao động không có thân nhân thuộc diện hưởng trợ cấp tuất hàng tháng theo quy định hoặc thân nhân thuộc diện hưởng trợ cấp tuất hằng tháng mà có nguyện vọng hưởng trợ cấp tuất một lần (trừ trường hợp con dưới 06 tuổi, con hoặc vợ hoặc chồng mà bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên) thì được hưởng trợ cấp tuất một lần.
Mức hưởng trợ cấp tuất một lần theo quy định tại khoản 2 Điều 70 Luật BHXH 2014 như sau:
“Mức trợ cấp tuất một lần đối với thân nhân của người đang hưởng lương hưu chết được tính theo thời gian đã hưởng lương hưu, nếu chết trong 02 tháng đầu hưởng lương hưu thì tính bằng 48 tháng lương hưu đang hưởng; nếu chết vào những tháng sau đó, cứ hưởng thêm 01 tháng lương hưu thì mức trợ cấp giảm đi 0,5 tháng lương hưu, mức thấp nhất bằng 03 tháng lương hưu đang hưởng.”
Trong trường hợp này, thân nhân người lao động có thể cân nhắc lựa chọn hưởng BHXH một lần đối với người người lao động thuộc trường hợp mắc bệnh được hưởng BHXH một lần để đảm bảo quyền lợi tối ưu.
