Trong thời gian qua, cụm từ “kiểm soát đặc biệt” gần như ngập tràn trên các trang báo và được cộng đồng mạng nhắc đến nhiều. Điều này xảy ra là bởi vì ngân hàng SCB đã bị Nhà nước đặt vào tình trạng kiểm soát đặc biệt, qua đó giảm các rủi ro có thể dẫn đến phá sản.
Kiểm soát đặc biệt là một trong những biện pháp quản lý nhà nước đối với ngân hàng. Vậy, trong trường hợp nào thì tổ chức tín dụng hay cụ thể hơn là các ngân hàng thương mại sẽ bị đặt vào tình trạng kiểm soát đặc biệt.
1. Tình trạng kiểm soát đặc biệt là gì?
Khi một ngân hàng không còn kiểm soát được khả năng tài chính của mình và chi trả cho khách hàng thì sẽ gây ảnh hưởng đến nền kinh tế thị trường. Qua đó, bắt buộc phải có sự quản lý của Nhà nước nhằm ổn định ngân hàng bằng biện pháp kiểm soát đặc biệt. Theo khoản 1 Điều 146 Luật Các tổ chức tín dụng 2010 giải thích kiểm soát đặc biệt như sau:
Là việc một tổ chức tín dụng bị đặt dưới sự kiểm soát trực tiếp của Ngân hàng Nhà nước do có nguy cơ mất khả năng chi trả, mất khả năng thanh toán.
Mất khả năng chi trả và khả năng thanh toán là một trong những nguy cơ cực kỳ lớn có thể dẫn đến tình trạng vỡ nợ và phá sản cho một ngân hàng, điều này sẽ kéo theo rất nhiều hệ lụy. Vì vậy, phải có sự kiểm soát trực tiếp của NHNN.
2. 04 trường hợp đặt ngân hàng bị kiểm soát đặc biệt
(1) Mất, có nguy cơ mất khả năng chi trả hoặc mất, có nguy cơ mất khả năng thanh toán theo quy định của NHNN.
(2) Số lỗ lũy kế của tổ chức tín dụng lớn hơn 50% giá trị của vốn điều lệ và các quỹ dự trữ ghi trong báo cáo tài chính đã được kiểm toán gần nhất.
(3) Không duy trì được tỷ lệ an toàn vốn trong thời gian 12 tháng liên tục hoặc tỷ lệ an toàn vốn thấp hơn 4% trong thời gian 06 tháng liên tục.
(4) Xếp hạng yếu kém trong 02 năm liên tục theo quy định của NHNN.
Lưu ý: Khi có nguy cơ mất khả năng chi trả, nguy cơ mất khả năng thanh toán, tổ chức tín dụng phải kịp thời báo cáo NHNN về thực trạng, nguyên nhân, các biện pháp đã áp dụng, các biện pháp dự kiến áp dụng để khắc phục và các đề xuất, kiến nghị với NHNN.
3. Quyết định đặt ngân hàng vào kiểm soát đặc biệt
(1) Thành lập Ban kiểm soát đặc biệt.
NHNN xem xét, quyết định đặt tổ chức tín dụng có nguy cơ hoặc mất khả năng chi trả, mất khả năng thanh toán vào kiểm soát đặc biệt và thành lập Ban kiểm soát đặc biệt để kiểm soát hoạt động của tổ chức tín dụng đó. Có thể thấy đối với tình trạng của ngân hàng SCB, thì NHNN đã cử người của các tổ chức tín dụng khác là các nhân sự cấp cao có chuyên môn trong lĩnh vực ngân hàng quản lý và kiểm soát hệ thống ngân hàng này nhằm ổn định lại cơ cấu và tài chính.
(2) NHNN quy định các nội dung sau đây:
- Hình thức kiểm soát đặc biệt, thời hạn kiểm soát đặc biệt, gia hạn thời hạn kiểm soát đặc biệt, chấm dứt kiểm soát đặc biệt, công bố thông tin về việc kiểm soát đặc biệt tổ chức tín dụng.
- Thành phần, số lượng, cơ cấu, cơ chế hoạt động của Ban kiểm soát đặc biệt phù hợp với hình thức kiểm soát đặc biệt và thực trạng của tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt.
Kể từ ngày NHNN đặt tổ chức tín dụng vào kiểm soát đặc biệt, dư nợ gốc, lãi của khoản cho vay tái cấp vốn của NHNN đối với tổ chức tín dụng đó được chuyển thành dư nợ cho vay đặc biệt.
4. Khi nào ngân hàng chấm dứt kiểm soát đặc biệt?
Tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt khắc phục được tình trạng dẫn đến tổ chức tín dụng đó được đặt vào kiểm soát đặc biệt và tuân thủ các tỷ lệ bảo đảm an toàn.
Trong thời gian kiểm soát đặc biệt, tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt được sáp nhập, hợp nhất vào tổ chức tín dụng khác hoặc bị giải thể.
Sau khi Thẩm phán chỉ định Quản tài viên hoặc doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản để tiến hành thủ tục phá sản tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt.
Như vậy, nếu một ngân hàng thương mại mà rơi vào một trong bốn trường hợp như mất khả năng chi trả, thanh toán hay số vốn điều lệ thấp hơn 50% số lỗ hoặc không duy trì được tỷ lệ an toàn và liên tục là ngân hàng bị xếp hạng yếu kém trong 02 sẽ được NHNN đặt vào kiểm soát đặc biệt.
