Với nhu cầu sử dụng lao động ngày càng gia tăng như hiện nay, đối tượng lao động ngày càng nhiều. Trong đó, không kể việc sử dụng lao động chưa thành niên nhằm đáp ứng nhu cầu về nhân lực. Tuy nhiên, người sử dụng lao động (NSDLĐ) cần lưu ý một số một số quy định sau đây để sử dụng người lao động (NLĐ) chưa thành niên một cách hợp pháp.
Pháp luật Việt Nam hiện nay quy định rất cụ thể về độ tuổi của người chưa thành niên trong môi trường lao động. Qua đó bảo vệ quyền lợi của lao động chưa thành niên và nghiêm cấm các cơ sở lao động sử dụng lao động trái quy định có thể bị xử phạt ở mức cao.
1. Độ tuổi của lao động chưa thành niên
Cụ thể tại Điều 143
Bộ luật Lao động 2019 quy định lao động chưa thành niên là bao gồm 04 nhóm đối tượng sau đây:
Thứ nhất lao động chưa thành niên là người lao động chưa đủ 18 tuổi. Theo đó, đây là nhóm lao động chưa thành niên có số lượng được ưu tiên sử dụng cao nhất, dù vậy người lao động chưa đủ 18 tuổi vẫn được pháp luật bảo vệ trong quá trình lao động.
Thứ hai là sử dụng lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi, lưu ý khi sử dụng nhóm lao động này thì NSDLĐ không được phép yêu cầu người lao động làm những công việc hoặc làm việc ở nơi làm việc bao gồm:
- Cấm người lao động từ đủ 15 tuổi đến 18 không được làm những công việc như:
Bắt người chưa thành niên làm các công việc chân tay mang, vác, nâng các vật nặng vượt quá thể trạng cho phép gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của người lao động.
Ngoài ra, không được cho người lao động thực hiện việc sản xuất, kinh doanh cồn, rượu, bia, thuốc lá, chất tác động đến tinh thần hoặc chất gây nghiện khác. Điều này đặc biệt nghiêm cấm các cơ sở kinh doanh các mặt hàng trên để tránh gây ảnh hưởng đến tinh thần cũng như sức khỏe phù hợp với lứa tuổi của người lao động.
Không được sử dụng lao động chưa thành niên cho những công việc mang tính chất chuyên môn cao như sản xuất, sử dụng hoặc vận chuyển hóa chất, khí gas, chất nổ; bảo trì, bảo dưỡng thiết bị, máy móc; phá dỡ các công trình xây dựng; nấu, thổi, đúc, cán, dập, hàn kim loại; lặn biển, đánh bắt thủy, hải sản xa bờ.
Cuối cùng là những công việc khác gây tổn hại đến sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách của người chưa thành niên.
- Cấm người lao động từ đủ 15 tuổi đến 18 không được làm việc tại những nơi như sau:
Tuyển NLĐ chưa thành niên làm việc tại trong môi trường dưới nước, dưới lòng đất, trong hang động, trong đường hầm; vì làm việc trong những môi trường này đòi hỏi người lao động phải có nhiều thể lực, nhiều rủi ro có thể ảnh hưởng đến tính mạng của NLĐ.
Tiếp theo là tại các công trường xây dựng, môi trường này yêu cầu người lao động phải có tính chuyên môn cao, chịu được áp lực với công việc nặng nhọc.
Nghiêm cấm sử dụng lao động chưa thành niên tại các cơ sở giết mổ gia súc, công việc này có thể ảnh hưởng đến tâm sinh lý của người lao động. Khi độ tuổi chưa đủ nhận thức và trưởng thành thì những công việc này cực kỳ nguy hiểm.
Ngoài ra, tại các điểm sòng bạc hay quán bar, vũ trường, phòng hát karaoke, khách sạn, nhà nghỉ, cơ sở tắm hơi, cơ sở xoa bóp; điểm kinh doanh xổ số, dịch vụ trò chơi điện tử cũng không được phép tuyển người lao động chưa thành niên làm việc tại đây.
Cuối cùng là những nơi làm việc khác gây tổn hại đến sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách của người chưa thành niên.
Như vậy, khi sử dụng lao động từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi thì NSDLĐ cần chú ý lĩnh vực kinh doanh và ngành nghề kinh doanh của mình có thuộc các trường hợp bị cấm sử dụng lao động chưa thành niên hay không.
Thứ ba là sử dụng lao động chưa thành niên là người từ đủ 13 tuổi đến chưa đủ 15 tuổi chỉ được làm công việc nhẹ theo danh mục do Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội ban hành.
Thứ tư là sử dụng lao động chưa thành niên là người chưa đủ 13 tuổi, trong điều kiện bình thường thì NSDLĐ không được tuyển người dưới 13 tuổi. Tuy nhiên, trừ trường hợp có thể sử dụng lao động dưới 13 làm các công việc nghệ thuật, thể dục, thể thao nhưng không làm tổn hại đến sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách của người chưa đủ 13 tuổi và phải có sự đồng ý của cơ quan chuyên môn về lao động thuộc UBND cấp tỉnh. Có thể nhận thấy NLĐ chưa đủ 13 tuổi phổ biến tại các chương trình ca nhạc, cờ vua, các giải đấu thể thao mang tính vui chơi và học tập là chính.
Ngoài độ tuổi để xác định NLĐ chưa thành niên thì có thể nhận biết lao động chưa thành niên là người có thể lực, tâm lý, nhận thức phát triển chưa đầy đủ và không ổn định. Bên cạnh đó theo
Bộ luật Dân sự 2015 quy định lao động chưa thành niên là người có năng lực hành vi dân sự đầy đủ. Chưa có nhiều kinh nghiệm và chuyên môn chưa cao. Vì thế lao động chưa thành niên là đối tượng lao động đặc biệt được quan tâm và được pháp luật bảo vệ.
2. Mức phạt vi phạm sử dụng lao động chưa thành niên
Đối với trường hợp NSDLĐ tuyển NLĐ không đúng độ tuổi hoặc làm những công việc không phù hợp với lứa tuổi có thể bị xử phạt hành chính về hành vi trên theo Điều 29
Nghị định 12/2022/NĐ-CP như sau:
Phạt tiền từ 1 triệu đến 2 triệu đồng đối với NSDLĐ có hành vi không lập sổ theo dõi riêng hoặc có lập sổ theo dõi riêng nhưng không ghi đầy đủ nội dung khi sử dụng lao động chưa thành niên hoặc không xuất trình sổ theo dõi khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu.
Phạt tiền từ 20 triệu đến 25 triệu đồng đối với NSDLĐ có một trong các hành vi sau đây:
- Sử dụng lao động chưa thành niên mà chưa có sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ của người chưa thành niên đó.
- Sử dụng người chưa đủ 15 tuổi làm việc mà: giao kết hợp đồng lao động không bằng văn bản với người chưa đủ 15 tuổi và người đại diện theo pháp luật của người đó; bố trí thời giờ làm việc ảnh hưởng đến thời gian học tập của người chưa đủ 15 tuổi.
không có giấy khám sức khỏe của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có thẩm quyền xác nhận sức khỏe của người chưa đủ 15 tuổi phù hợp với công việc; không tổ chức kiểm tra sức khỏe định kỳ ít nhất 01 lần trong 06 tháng hoặc không bảo đảm điều kiện làm việc, an toàn, vệ sinh lao động phù hợp với lứa tuổi.
- Sử dụng lao động chưa thành niên làm việc quá thời giờ làm việc quy định tại Điều 146
Bộ luật Lao động 2019.
- Sử dụng người chưa đủ 15 tuổi làm thêm giờ, làm việc vào ban đêm.
- Sử dụng người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi làm thêm giờ hoặc làm việc vào ban đêm trong những nghề, công việc không được pháp luật cho phép.
Phạt tiền từ 50 triệu đồng đến 75 triệu đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:
- Sử dụng người từ 13 tuổi đến chưa đủ 15 tuổi làm công việc ngoài danh mục được pháp luật cho phép.
- Sử dụng người chưa đủ 13 tuổi làm công việc ngoài danh mục được pháp luật cho phép theo quy định hoặc sử dụng người chưa đủ 13 tuổi làm công việc được pháp luật cho phép mà chưa được sự đồng ý của cơ quan chuyên môn về lao động thuộc UBND cấp tỉnh.
- Sử dụng NLĐ từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi làm các công việc bị cấm hoặc làm việc tại nơi làm việc bị cấm quy định tại Điều 147 Bộ luật Lao động 2019 nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.
Như vậy, trước khi giao kết hợp đồng đối với lao động chưa thành niên thì NSDLĐ cần chú ý về độ tuổi của NLĐ để đáp ứng với ngành nghề, môi trường lao động phù với từng lứa tuổi của NLĐ.
