Mẹ vay 50 triệu của hàng xóm từ năm 2015, hợp đồng vay bằng giấy tay không ghi lãi suất vay, đã trả được 20 triệu. Đến năm 2024, mẹ đi tù và chấp hành hình phạt tù là 10 năm, người hàng xóm đến yêu cầu người con trả 40 triệu (gồm cả gốc và lãi).
Vậy con có phải trả nợ thay cho mẹ không? Không trả lãi được không?
(1) Con có phải trả nợ thay cho mẹ khi mẹ không trả được?
Hợp đồng vay tài sản được quy định trong Điều 463 Bộ Luật Dân sự 2015 là hợp đồng theo sự thỏa thuận của hai bên, theo đó bên cho vay giao tài sản cho bên vay; khi đến hạn trả, bên vay phải hoàn trả cho bên cho vay tài sản cùng loại theo đúng số lượng, chất lượng và chỉ phải trả lãi nếu có thỏa thuận hoặc pháp luật có quy định.
Theo Điều 335 Bộ Luật Dân sự 2015, bảo lãnh được quy định như sau:
- Bảo lãnh là việc người thứ ba cam kết với bên có quyền sẽ thực hiện nghĩa vụ thay cho bên có nghĩa vụ, nếu khi đến thời hạn thực hiện nghĩa vụ mà bên được bảo lãnh không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ.
- Các bên có thể thỏa thuận về việc bên bảo lãnh chỉ phải thực hiện nghĩa vụ thay cho bên được bảo lãnh trong trường hợp bên được bảo lãnh không có khả năng thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh.
Theo đó, hợp đồng vay tài sản là sự thỏa thuận giữa các bên. Khi đến hạn trả thì người vay là người có nghĩa vụ trả nợ.
Người thân của người vay chỉ phải trả nợ thay khi đã cam kết bảo lãnh cho khoản vay nhưng người được bảo lãnh lại không thực hiện đúng nghĩa vụ trả nợ.
Như vậy, khi đến hạn trả nợ theo hợp đồng mà người mẹ không trả nợ như thỏa thuận, nếu không có cam kết bảo lãnh thì người hàng xóm không được phép đòi tiền, tài sản của người con để trả nợ thay cho mẹ.
Trường hợp người hàng xóm dùng vũ lực, đe dọa ép buộc người con phải trả tiền thay cho mẹ thì sẽ bị xử phạt hành chính về tội vi phạm trật tự công cộng và có thể truy cứu trách nhiệm hình sự về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác. Người hàng xóm cũng không thể kiện người con ra Tòa án có thẩm quyền được trong trường hợp này.
Mẫu hợp đồng cho vay mới nhất 2024
https://cdn.thuvienphapluat.vn/uploads/danluatfile/2024/04/04/hop-dong-vay-tien.docx
(2) Hợp đồng vay không ghi lãi suất nhưng vẫn phải trả tiền lãi?
Tại khoản 1 và khoản 2 Điều 466 Bộ Luật Dân sự 2015 quy định về nghĩa vụ của bên vay như sau:
- Bên vay tài sản là tiền thì phải trả đủ tiền khi đến hạn; nếu tài sản là vật thì phải trả vật cùng loại đúng số lượng, chất lượng, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
- Trường hợp bên vay không thể trả vật thì có thể trả bằng tiền theo trị giá của vật đã vay tại địa điểm và thời điểm trả nợ, nếu được bên cho vay đồng ý.
Bên cạnh đó, theo quy định tại Điều 44 Bộ Luật Hình sự 2015, công dân Việt Nam khi bị kết án phạt tù thì bị tước các quyền sau đây:
- Quyền ứng cử đại biểu cơ quan quyền lực Nhà nước;
- Quyền làm việc trong các cơ quan nhà nước và quyền phục vụ trong lực lượng vũ trang nhân dân.
Ngoài Điều 44 Bộ Luật Hình sự 2015 thì không có văn bản nào đề cập đến việc hạn chế quyền hay nghĩa vụ của công dân khi bị phạt tù.
Do đó, người mẹ vẫn có nghĩa vụ trả nợ cho người hàng xóm khi khoản vay đã đến hạn.
Tiếp theo, trong khoản 4 Điều 466 Bộ Luật Dân sự 2015 có quy định:
“4. Trường hợp vay không có lãi mà khi đến hạn bên vay không trả nợ hoặc trả không đầy đủ thì bên cho vay có quyền yêu cầu trả tiền lãi với mức lãi suất theo quy định tại khoản 2 Điều 468 của Bộ luật này trên số tiền chậm trả tương ứng với thời gian chậm trả, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.”
Trường hợp này, giấy vay nợ viết tay không ghi lãi suất vay nhưng nếu đã đến hạn trả nợ mà người mẹ không trả nợ hoặc trả nợ không đầy đủ thì người hàng xóm có quyền yêu cầu trả lãi với mức lãi suất là 10%/năm (theo khoản 2 Điều 468 Bộ Luật Dân sự 2015) trên số tiền chậm trả tương ứng với thời gian chậm trả trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
Do vậy, người mẹ sau khi ra tù ngoài việc phải trả nợ gốc cho người hàng xóm còn phải thanh toán cho người hàng xóm tiền lãi chậm trả theo quy định tại Điều 466 Bộ Luật Dân sự 2015.
