Hộ khẩu: nói bỏ nhưng bỏ có dễ?

Mấy bữa nay báo chí râm ran câu chuyện nào là hộ khẩu không còn phù hợp với xu thế đổi mới và hội nhập quốc tế, hộ khẩu cản trở quyền bình đẳng của dân..bla bla...rồi bắt đầu có các cuộc khảo sát ở các thành phố lớn như TP.HCM, Hà Nội, Đà Nẵng, Bình Dương và Đắk Nông về câu chuyện bãi bỏ sổ hộ khẩu – vốn đã tồn tại với dân ta hơn 60 năm.

Nguyên nhân để bãi bỏ đó là:

Song song đó, nhiều nhận định rằng, hộ khẩu đang cản trở nhiều quyền và phúc lợi khác như mua nhà ở thành phố hay sở hữu đất đai và ngay cả trong việc tuyển dụng ở một số công ty…

Nếu nói kể ra các lý do để bãi bỏ Sổ hộ khẩu thì nhiều, nhưng lý do để giữ lại Sổ hộ khẩu thì chỉ có 1, đó là quản lý nhân khẩu tại địa bàn người đó sinh sống.

Thử hỏi các bạn, nếu không có sổ hộ khẩu thì làm sao để các quản lý được dân cư, làm sao chúng ta vẫn đang tồn tại ở nơi mình cư trú một cách an toàn và được bảo đảm, và làm sao khi có một vụ án mạng hay xô xát, gây rối trật tự, phía Công an có thể tìm ra được nhân thân của người đó trong thời gian ngắn?

Đưa ra những lý do liên quan đến bất bình đẳng của dân, hạn chế các phúc lợi…để bãi bỏ Sổ hộ khẩu, dường như là việc làm đi ngược với thực tế, như chuyện “con phải bỏ cha mẹ do cha mẹ cản trở nhiều quyền phát triển của con hay không cho phép con đi chơi…”.

Tại sao chúng ta không nghĩ ngược lại, chính các dịch vụ như trường học công, mua BHYT, đăng ký xe máy, sở hữu đất đai, mua nhà…đang lợi dụng quyền lực của hộ khẩu? Và đưa ra cách giải quyềt mà cụ thể là các thủ tục thực hiện, không đòi hỏi phải có hộ khẩu thành phố…

Trên đây là vài dòng ý kiến trao đổi, mong nhận được sự chia sẻ của quý bà con Dân Luật!

Bỏ sổ hộ khẩu, để thay việc quản lý con người bằng mã số định danh là một bước đi tất yếu trong quá trình đổi mới phương thức quản trị xã hội, đã bắt nguồn từ một thập kỷ trước. Và bỏ sổ hộ khẩu không có nghĩa là bỏ quản lý nhân khẩu. Bước đi này mang ý nghĩa về công nghệ là chính. Thay vì quản lý người dân bằng một cuốn sổ giấy, thì sau này sẽ là dữ liệu thông tin được số hoá. Tuy nhiên, việc triển khai và thực hiện đề xuất này thì không phải là dễ và cần có thời gian cũng như công sức để thực hiện hoàn chỉnh.

Theo mình thì việc bãi bỏ hộ khẩu là điều cần làm nhằm đơn giản hoá các thủ tục hành chính không cần thiết. Tuy nhiên, trong thời điểm hiện nay thì việc bãi bỏ là điều không dễ dàng mà chúng ta cần có những lộ trình phù hợp. Bởi lẽ hộ khẩu sẽ ảnh hưởng tới nhiều vấn đề khác nhau liên quan đến hộ tịch, nếu bỏ thì phải xây dựng lại các quy định nhằm điều chỉnh cho phù hợp.

Việc bỏ sổ hộ khẩu không dễ, nhất là trong bối cảnh một thành phố đông dân như Hồ Chí Minh. Một khi dân số vượt xa khả năng đáp ứng của thành phố thì tình trạng quá tải là không thể tránh khỏi. Bây giờ một trường mầm mon có chỉ tiêu tối đa là 1000 em/năm. Nhưng dân cư trong vùng có đến 2000 trẻ. Vậy thì 1000 em còn lại phải làm sao để được đến trường. Lúc đó chỉ có thể điều tiết dân cư bằng sổ hộ khẩu. Em nào có hộ khẩu ở địa bàn thì được học, còn nếu ở địa bàn khác thì phải về trường khác. Có như vậy mới ổn định dân cư được.

Thực sự hiện nay, chức năng chính của hộ khẩu chỉ còn là xác nhận nơi thường trú của một người. Việc xác nhận lý lịch dựa vào hộ khẩu cũng có bất cập. Một người đi làm xa chỉ ở nơi tạm trú, đến khi xác nhận lý lịch lại phải dựa vào hộ khẩu thường trú (nơi họ thực tế không cư trú) gây bất tiện, mất thời gian. Vị vậy, bỏ hộ khẩu cần làm ngay và luôn. 

Vừa rồi mình làm thủ tục chuyển hộ khẩu từ quê vào Sài Gòn mới thấy nhiêu khê thế nào. Mỗi nơi yêu cầu khai một kiểu, chỗ thì kêu phải viết đầy đủ ấp, xã, phường, huyện, tỉnh, chỗ thì kêu trước giờ chỉ khai huyện, tỉnh. Thế là tốn công sức, tiền bạc 2 tháng trời với mấy ngày phép để có được cái sổ hồng hồng. Nếu bỏ sổ hộ khẩu và tất cả chỉ còn vỏn vẹn số định danh cá nhân thì chẳng khác nào ra đường chẳng cần mang ví tiền, thẻ các loại mà chỉ cần mang điện thoại để quét mã. Thật là giải phóng.

Mình rất ủng hộ việc có thể bỏ sổ hộ khẩu để thay thế bằng cách quản lý dữ liệu theo hướng hiện đại hơn điều này sẽ tránh được việc bị mất thời gian quá nhiều cho việc cứ mỗi lần cần đến giấy tờ gốc là phải đi về quê hay phải nhờ gửi lên mất tận mấy ngày.

Sau 4 năm kể từ bài viết này thì hiện Quốc hội đã bàn đến việc bỏ sổ hổ khẩu và thay bằng hình thức quản lý thông qua mã số định danh cá nhân. Tất cả đang dần bỏ giấy tờ mà thay bằng quản lý số hòa, hệ thống tra cứu ở mọi nơi, đảm bảo chính xác

Sắp tới đây, ngày 01/07/2021 sẽ chính thức bỏ sổ hộ khẩu, những thủ tục giấy tờ có liên quan cũng sẽ được bãi bỏ. Như vậy, sắp tới những thủ tục/giấy tờ pháp lý có liên quan đến vấn đề cư trú của người dân sẽ đơn giản và ít giấy tờ hơn trước.