Có lẽ câu hỏi “Liệu Nguyễn Hà Đông có bị xử lý hình sự theo Điều mới của Bộ luật hình sự 2015 từ 01/7/2016 hay không?” đến nay vẫn là chủ đề gây tranh cãi không chỉ trong giới luât sư, những người hành nghề luật mà còn gây hoang mang, lo lắng cho các bạn trẻ khi chuẩn bị khởi nghiệp tại nước mình.

Xuất phát từ câu hỏi này chính là cách hiểu Điều 292 Bộ luật hình sự 2015: Tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông

Từ điều luật này dẫn đến nhiều cách hiểu khác nhau, tuy nhiên mình xin tóm lược 2 nhóm ý kiến chính:

1. Quy định này chẳng khác nào Tội kinh doanh trái phép vốn đã được bãi bỏ tại BLHS 2015

Nhóm ý kiến này cho rằng các nhà làm luật đang “hình sự hóa” hoạt động kinh doanh mà đặc biệt là kinh doanh trên nền tảng công nghệ cao (mạng máy tính, mạng viễn thông) vốn đang được khuyến khích phát triển trong thời kỳ hội nhập.

Hơn thế nữa, điều luật này làm cho vai trò của Giấy phép kinh doanh trên nền tảng công nghệ cao trở nên “ghê gớm” .

Đồng thời, khi đọc quy định này sẽ làm nhiều người lầm tưởng rằng, nếu ai đó mở website rao vặt, viết game hay ứng dụng kiểu Uber, Grab…mà chưa xin phép thì có nguy cơ bị phạt tù và bị tịch thu tài sản hoặc cấm đảm nhiệm ngành nghề, chức vụ.

Điều này ảnh hưởng đến tâm lý của những người khởi nghiệp trẻ, khiến họ cảm thấy quê hương mình không phải là “mảnh đất màu mỡ” cho các start-up Việt đặc biệt là kinh doanh trong lĩnh vực công nghệ, dễ dẫn đến nhóm khởi nghiệp này chuyển hướng sang các nơi khác như Singapore, Mỹ hoặc Hồng Kông.

2. Quy định này nhằm bảo vệ người tiêu dùng, đặc biệt tránh khỏi sự lừa đảo của các trang mạng

Việc khởi nghiệp kinh doanh trên nền tảng công nghệ cao là hoạt động được khuyến khích phát triển, nhất là trong giai đoạn hội nhập, nhưng việc kinh doanh này phải được pháp luật thừa nhận, nghĩa là phải có Giấy phép.

Cũng xin lưu ý là chỉ những người nào kinh doanh trên nền tảng công nghệ cao mới phải xin Giấy phép, nói đúng hơn là đề nghị cấp Giấy phép vì hiện nay, nước mình đang dần thay thế cơ chế “xin-cho” bằng cơ chế “đề nghị”.

Còn trường hợp tự viết game hoặc các ứng dụng khác thì người viết chỉ phải đăng ký bảo vệ bản quyền tác giả do mình tạo ra và đóng thuế TNCN thôi, còn việc đề nghị cấp Giấy phép là việc của những nhà cung cấp dịch vụ hoặc cá nhân, tổ chức sử dụng các game hay ứng dụng này với mục đích kinh doanh mới chịu sự điều chỉnh của Điều 292 Bộ luật hình sự 2015.

Việc yêu cầu các bên cung cấp dịch vụ, cá nhân, tổ chức sử dụng dịch vụ với mục đích thương mại phải có Giấy phép nhằm đảm bảo an ninh trong hoạt động kinh doanh, bảo vệ người tiêu dùng, đặc biệt là tránh khỏi sự lừa đảo của các trang mạng.

Bên cạnh các ý kiến tranh cãi này, thì nhiều người cho rằng cần phải có văn bản hướng dẫn chi tiết Điều này để cho người đọc luật và áp dụng luật hiểu rõ về vấn đề này và tránh được tâm lý hoang mang nếu có ý định khởi nghiệp.

Theo mình, ý kiến thứ 2 được giải thích có phần thuyết phục và hợp lý hơn bởi sự giải thích được phân tích rõ từ nguồn gốc của Điều luật, còn các bạn, các bạn có ý kiến gì về quy định này?

Lót dép hóng.

Mấy hôm nay nghe nói tới vụ miễn thuế TNCN 50% cho dân CNTT, rồi ngay sau đó có tin Nguyễn Hà Đông có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Thật không hiểu chuyện gì xảy ra nữa

Cả hai quan điểm đều đúng. Quan điểm 2 là mục đích. Mục đích có thể đúng, tuy nhiên phương thức (quan điểm 1) chưa chắc đã hợp lý. Điều luật trên rất mù mờ và rộng. Giờ vơ ai vô rồi áp điều luật đều được. Vì vậy, nếu cơ quan NN muốn đáp ứng 2 mục tiêu: bảo vệ người tiêu dùng và khuyến khích startup thì cần làm rõ quy định này hơn.

Với cam kết không hình sự hóa những quan hệ kinh tế do Đảng, Chính phủ đề ra và được cụ thể hóa trong Bộ luật Hình sự số: 100/2015/QH13 (còn gọi là Bộ luật Hình sự 2015) bắt đầu có hiệu lực từ ngày 01/7/2016 tới đây tội “Kinh doanh trái phép” đã được bãi bỏ. Việc bãi bỏ tội Kinh doanh trái phép đang được phấn khởi đón nhận, nó được các doanh nghiệp đặc biệt những doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng những doanh nghiệp khởi nghiệp tin rằng môi trường kinh doanh sẽ được cải thiện, đảm bảo tốt hơn quyền tự do kinh doanh của người dân tạo đà đẩy mạnh sự phát triển của nền kinh tế trong thời kỳ hội nhập WTO, TPP, …

Tuy nhiên, có một Điều luật mới đang gây tranh cãi trong dư luận là Điều 292 Bộ luật Hình sự 2015 “Tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng truyền thông”. Cụ thể, điều luật này quy định, người nào cung cấp các dịch vụ như sàn giao dịch thương mại điện tử, trung gian thanh toán điện tử, trò chơi điện tử, và các loại dịch vụ khác trên mạng máy tính, mạng viễn thông mà không có giấy phép hoặc không đúng nội dung được cấp phép thì có khả năng bị truy tố hình sự.

Theo tôi thì việc Bộ luật Hình sự 2015 bãi bỏ tội Kinh doanh trái phép và bổ sung Tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng truyền thông cũng như việc cởi trói chân và buộc lại tay vậy. Như ta hiểu việc cung cấp dịch vụ trên mạng máy tính, truyền thông cũng là một lĩnh vực kinh doanh và hiện tại ở Việt Nam cũng như trên Thế giới công nghệ thông tin đã trở thành một lĩnh vực kinh doanh cực kỳ phát triển đóng góp lớn vào sự phát triển, văn minh của nhân loại, đây cũng là lĩnh vực khởi nghiệp của phần đông các bạn trẻ hiện nay. Với quy định tại Điều luật này thì việc phi hình sự hóa tội kinh doanh trái phép là không có ý nghĩa nhiều với đại đa số những người khởi nghiệp, doanh nhân trẻ, hay những nhà lập trình tài năng, những người muốn kinh doanh qua hệ thống mạng khi mà lĩnh vực của họ bước vào bị một chế tài hình sự khống chế.

Dưới góc độ của cơ quan quản lý nhà nước ta có thể hiểu việc ban hành quy định theo Điều 292 Bộ luật Hình sự 2015 là nhằm hạn chế tối đa việc lợi dụng mạng truyền thông để làm ăn phi pháp, không có đăng ký đang rất nợ rộ trong thời gian qua do bản thân các cơ quan quản lý nhà nước không kiểm soát nổi như: cho vay nặng lãi, bán hàng online, bán hàng đa cấp, cung cấp phần mềm game online, … Tuy nhiên việc hình sự hóa một trong những lĩnh vực kinh doanh sẽ tạo nên một hiệu ứng tâm lý xấu đến môi trường kinh doanh còn “trên trải thảm dưới dải đinh” như ở Việt Nam. Theo tôi Nhà nước nên thắt chặt các cách thức quản lý hành chính, tạo điều kiện tốt nhất về mặt thủ tục hành chính cho mọi lĩnh vực kinh doanh trong đó có cả công nghệ thông tin việc xử lý vi phạm thì chỉ nên dừng lại ở mức độ xử phạt hành chính và hướng dẫn họ đăng ký theo đúng quy định thì sẽ tốt hơn là quy định một chế tài hình sự để quản lý.

Còn dưới góc độ của một người khởi nghiệp lấy công nghệ thông tin làm lĩnh vực kinh doanh và những cá nhân dùng mạng xã hội để kinh doanh thì điều luật này gây nên sự hoang mang, e dè, lo lắng rằng bất cứ lúc nào mình cũng có thể phạm tội hình sự. Điều luật đã được ban hành và chắc chắn có hiệu lực là điều chúng ta không thể thay đổi tuy nhiên để tránh những rắc rối liên quan tới tội phạm được quy định tại Điều 292 Bộ luật hình sự thì ta nên thực hiện những điều sau:

Thứ nhất: Điều luật không điều chỉnh đến bất cứ nội dung nào liên quan đến việc sáng tạo, phát minh, lập trình trong lĩnh vực mạng công nghệ thông tin mà nó chỉ điều chỉnh đến lĩnh vực sử dụng mạng để kinh doanh mà không đăng ký. Như vậy ta có thể hiểu nếu khi sản phẩm bạn sáng tạo ra bạn hoàn toàn có quyền thu lợi nhuận của nó thông qua việc khai thác quyền sở hữu trí tuệ liên quan đến sản phẩm còn khi bạn muốn kinh doanh cung cấp sản phẩm đến khách hàng thì buộc phải đăng ký với cơ quan có thẩm quyền. Nếu là cá nhân thì buộc bạn phải đăng ký thành lập doanh nghiệp vì theo Nghị định 72/2013 của Chính phủ thì để được cung cấp dịch vụ trên mạng máy tính tính, mạng viễn thông được hợp pháp thì nhà cung cấp dịch vụ này phải là doanh nghiệp.

Thứ hai: Với những ai đang bán hàng online hoặc kinh doanh trên cách lĩnh vực khác trên mạng truyền thông thì cũng nên lưu ý phải thành lập hộ kinh doanh hoặc doanh nghiệp và phải đăng ký dịch vụ bán hàng qua mạng.

Với việc bản thân mỗi chúng ta quen việc cung cấp dịch vụ mà không cần đăng ký nên khi xuất hiện điều luật hình sự liên quan đến lĩnh vực của mình thì tâm lý e ngại xuất hiện tuy nhiên nếu bạn tuân thủ đầy đủ theo quy định của pháp luật liên quan đến đăng ký kinh doanh, cung cấp dịch vụ thì bạn không phải lo lắng tới Điều 292 này nữa.

Hoạt động trung gian thanh toán, trò chơi điện tử trên mạng và các loại dịch vụ khác trên mạng máy tính, mạng viễn thông theo mình thấy thì đều là những hoạt động kinh doanh tiên tiến hiện đại, và mang lại lợi nhuận cao. Do vậy nên xét đến việc mục đích thương mại nhận được là lớn, và sẽ có nhiều người tận dụng kẽ hở này để trục lợi mà không cần lo về việc bị truy cứu hình sự. Nên mình nghĩ, chỉ cần đủ điều kiện quy định cấu thành đủ để truy cứu trách nhiệm hình sự thì vẫn nên xếp tội này vào tội hình sự.