Trưng mua tài sản có vai trò quan trọng trong huy động nguồn lực để phục vụ mục đích công cộng, an ninh quốc gia trong các tình huống khẩn cấp. Tuy nhiên, việc trưng mua tài sản có ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của người có tài sản trưng mua, vì vậy việc trưng mua tài sản phải được thực hiện theo quy định pháp luật.
Trưng mua tài sản là gì?
Căn cứ khoản 1 Điều 2 Luật trưng mua, trưng dụng tài sản 2008 định nghĩa trưng mua tài sản là việc Nhà nước mua tài sản của tổ chức (không bao gồm cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, đơn vị vũ trang nhân dân), cá nhân, hộ gia đình thông qua quyết định hành chính trong trường hợp thật cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh và vì lợi ích quốc gia.
Khi nào thì Nhà nước trưng mua tài sản?
Căn cứ Điều 5 Luật trưng mua, trưng dụng tài sản 2008 quy định việc trưng mua tài sản chỉ được thực hiện khi Nhà nước có nhu cầu sử dụng tài sản mà các biện pháp huy động khác không thực hiện được, thuộc một trong các trường hợp sau đây:
- Khi đất nước trong tình trạng chiến tranh hoặc trong tình trạng khẩn cấp về quốc phòng theo quy định của pháp luật về quốc phòng và pháp luật về tình trạng khẩn cấp;
- Khi an ninh quốc gia có nguy cơ bị đe dọa theo quy định của pháp luật về an ninh quốc gia;
- Khi mục tiêu quan trọng về an ninh quốc gia có khả năng bị xâm phạm hoặc cần được tăng cường bảo vệ theo quy định của pháp luật về quốc phòng và pháp luật về an ninh quốc gia;
- Khi phải đối phó với nguy cơ hoặc để khắc phục thảm họa do thiên tai, dịch bệnh gây ra trên diện rộng hoặc nếu không ngăn chặn kịp thời sẽ gây hậu quả nghiêm trọng đến tính mạng, sức khỏe và tài sản của nhân dân, tài sản của Nhà nước.
Có quyền từ chối bán khi nhà nước trưng mua tài sản không?
Căn cứ Điều 4 Luật trưng mua, trưng dụng tài sản 2008 quy định việc trưng mua, trưng dụng tài sản được thực hiện trên nguyên sau:
- Việc trưng mua, trưng dụng tài sản chỉ được thực hiện trong trường hợp thật cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh và vì lợi ích quốc gia.
- Việc trưng mua, trưng dụng tài sản phải bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người có tài sản và không phân biệt đối xử.
- Việc trưng mua, trưng dụng tài sản được thực hiện theo quyết định của người có thẩm quyền và phải tuân theo điều kiện, trình tự, thủ tục quy định tại Luật này.
- Người có tài sản trưng mua, trưng dụng phải chấp hành quyết định trưng mua, trưng dụng tài sản của người có thẩm quyền.
- Việc quản lý, sử dụng tài sản trưng mua, trưng dụng phải đúng mục đích, tiết kiệm và có hiệu quả.
Như vậy, Người có tài sản trưng mua không được từ chối bán tài sản của mình khi nhà nước ra quyết định trưng mua tài sản.
Đã bán tài sản khi nhà nước trưng mua thì có bắt buộc phải nhận lại tài sản khi quyết định trưng mua bị hủy bỏ không?
Căn cứ khoản 1, khoản 4 Điều 7 Luật trưng mua, trưng dụng tài sản 2008 quy định Quyết định trưng mua tài sản bị hủy bỏ trong các trường hợp sau đây:
- Quyết định trưng mua tài sản trái với quy định.
- Khi quyết định trưng mua tài sản chưa được thực hiện nhưng điều kiện trưng mua tài sản theo quy định không còn.
- Khi quyết định trưng mua tài sản chưa được thực hiện nhưng vì lý do khách quan mà tài sản không còn tồn tại.
Trường hợp quyết định trưng mua tài sản trái với quy định bị hủy bỏ mà tài sản trưng mua đã được bàn giao, tiếp nhận và người có tài sản trưng mua không nhận lại tài sản thì người có tài sản trưng mua được thanh toán tiền; nếu người có tài sản trưng mua nhận lại tài sản mà việc trưng mua đã gây thiệt hại cho họ thì được bồi thường.
Như vậy, người có tài sản trưng mua khi đã bán và bàn giao tài thì có quyền từ chối nhận lại tài sản và được thanh toán đầy đủ khi nhận được quyết định trưng mua bị hủy bỏ.
