Tôi lướt Facebook thấy một số bạn có bình luận về từ “Ăn ốc nói mò”. Vậy cho tôi hỏi từ này có nghĩa là gì? Dạ Thi – Hà Nam.
1. Ăn ốc nói mò nghĩa là gì?
"Ăn ốc nói mò" là một tục ngữ, được sử dụng để phê phán những người nói vu vơ, phỏng đoán, hú họa, không có căn cứ, không chính xác.
Có hai giả thuyết chính về nguồn gốc của thành ngữ này:
Giả thuyết 1: Cho rằng "mò" trong "ăn ốc nói mò" là chơi chữ đối với từ "ốc". Khi ăn ốc, người ta thường phải mò mẫm, tìm kiếm con ốc trong vỏ. Do đó, "ăn ốc nói mò" được ví như việc nói năng không có căn cứ, chỉ đoán mò, vu vơ.
Giả thuyết 2: Cho rằng "mò" trong "ăn ốc nói mò" có nghĩa là "lần mò". Khi ăn ốc, người ta thường phải lần mò, tìm kiếm con ốc trong vỏ. Do đó, "ăn ốc nói mò" được ví như việc nói năng không có căn cứ, chỉ đoán mò, vu vơ.
Xét về ngữ nghĩa, hai từ “ăn ốc” và “nói mò” không có mối liên hệ về nhân quả. Khi đi cạnh nhau chúng thể hiện sự không nhất quán giữa hành động và lời nói.
Theo kiến giải của Giáo sư Nguyễn Lân trong cuốn Từ điển thành ngữ, tục ngữ Việt Nam, Nhà xuất bản Văn học, năm 2016, “ăn ốc nói mò”, (từ “mò” dùng theo cách chơi chữ đối với từ “ốc”) phê phán những kẻ chỉ đoán phỏng về những việc chính mình không biết.
Như vậy, "Ăn ốc nói mò" là một tục ngữ phê phán những người nói năng vu vơ, phỏng đoán thiếu căn cứ về những việc mình không rõ. Tực ngữ này thể hiện sự không nhất quán giữa hành động và lời nói vô căn cứ.
2. Bịa đặt, tung tin sai sự thật về người khác bị xử lý thế nào?
Căn cứ tại khoản 1 Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP thì hành vi lợi dụng mạng xã hội để thực hiện cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng.
Bên cạnh đó, người có hành vi bịa đặt, tung tin sai sự thật về người khác, lợi dụng mạng xã hội để đăng tải những thông tin không chính xác để câu view gây ảnh hưởng nghiêm trọng, người đăng tải có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự, cụ thể:
Theo quy định tại Điều 156 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017 về tội vu khống như sau:
- Phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm: Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng,:
+ Bịa đặt hoặc loan truyền những điều biết rõ là sai sự thật nhằm xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự hoặc gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác;
+ Bịa đặt người khác phạm tội và tố cáo họ trước cơ quan có thẩm quyền.
- Phạt tù từ 01 năm đến 03 năm: Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau:
+ Có tổ chức;
+ Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
+ Đối với 02 người trở lên;
+ Đối với ông, bà, cha, mẹ, người dạy dỗ, nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục, chữa bệnh cho mình;
+ Đối với người đang thi hành công vụ;
+ Sử dụng mạng máy tính hoặc mạng viễn thông, phương tiện điện tử để phạm tội;
+ Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%;
+ Vu khống người khác phạm tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng.
- Phạt tù từ 03 năm đến 07 năm: Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau:
+ Vì động cơ đê hèn;
+ Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;
+ Làm nạn nhân tự sát.
Đồng thời, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Như vậy, thành ngữ "ăn ốc nói mò" vốn phê phán thói quen nói năng vu vơ, thiếu căn cứ. Trong thời đại công nghệ số, khi bịa đặt, tung tin sai sự thật về người khác lên mạng xã hội sẽ bị xử lý nghiêm. Cụ thể: việc lợi dụng mạng xã hội để bịa đặt, tung tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống về người khác có thể bị xử phạt hành chính từ 10-20 triệu đồng.
Trường hợp bịa đặt, tung tin sai sự thật nhằm xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự hoặc gây thiệt hại cho người khác, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội "Vu khống" với mức phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù lên đến 7 năm tùy theo tính chất, mức độ vi phạm.
