Họ là một phần trong tên gọi đầy đủ của một người để chỉ ra rằng người đó thuộc về gia đình, gia tộc hay dòng dõi nào. Ở Việt Nam, con cái được đặt theo họ của cha, đó là nét truyền thống, văn hóa từ xa xưa. Tuy nhiên đối với những trường hợp gia đình ly hôn, phần lớn người mẹ muốn được thay đổi họ của con theo họ của mình. Vậy điều đó có hợp pháp hay không và việc đổi họ như vậy có làm thay đổi hay chấm dứt quyền và nghĩa vụ dân sự được xác lập theo họ cũ không?
Con có được đổi họ theo mẹ?
Theo điểm a Khoản 1 Điều 27 Bộ luật Dân sự năm 2005, cá nhân có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận việc thay đổi họ trong trường hợp thay đổi họ cho con đẻ từ họ của cha đẻ sang họ của mẹ đẻ hoặc ngược lại.
Như vậy, việc người mẹ muốn thay đổi họ cho con hoàn toàn được pháp luật cho phép.
Theo Khoản 1 Điều 7 Nghị định 123/2015/NĐ-CP quy định về việc thay đổi họ, chữ đệm, tên cho người dưới 18 tuổi phải có sự đồng ý của cha, mẹ người đó và được thể hiện rõ trong Tờ khai; đối với người từ đủ 9 tuổi trở lên thì còn phải có sự đồng ý của người đó.
Theo đó, việc đổi tên cho con dưới 18 tuổi thì buộc phải có sự đồng thuận của cả cha và mẹ người đó.
Người từ đủ 9 tuổi trở đến dưới 18 tuổi còn phải có thêm sự đồng ý của người đó trong tờ khai đề nghị đổi họ. Người từ đủ 18 tuổi có thể thực hiện việc thay đổi họ từ cha sang mẹ mà không cần sự đồng ý của người cha, người mẹ.
Việc đổi họ có làm thay đổi quyền và nghĩa vụ trước đó hay không?
Căn cứ tại Khoản 3 Điều 27 BLDS 2015 thì việc thay đổi họ của cá nhân không làm thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự được xác lập theo họ cũ.
Ngoài ra, việc cha mẹ ly hôn cũng không làm chấm dứt mối quan hệ cha, mẹ, con của người đó, mà chỉ làm chấm dứt quan hệ hôn nhân giữa vợ và chồng theo Khoản 4 Điều 69 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014.
Do đó, việc sau khi ly hôn đổi họ con theo họ mẹ vẫn không làm mất đi sự tồn tại của các quyền và nghĩa vụ theo quy định của pháp luật.
Thủ tục thay đổi họ cho con sau khi ly hôn
Cơ quan có thẩm quyền
Theo Điều 27 Luật Hộ tịch 2014, trường hợp thay đổi họ, tên cho người chưa đủ 14 tuổi thực hiện tại Ủy ban nhân dân cấp xã nơi đã đăng ký hộ tịch trước đây hoặc nơi cư trú của cá nhân.
Còn đối với công dân Việt Nam từ đủ 14 tuổi trở lên cư trú ở trong nước thì theo khoản 3 Điều 46 Luật Hộ tịch 2014, Ủy ban nhân dân cấp huyện nơi đã đăng ký hộ tịch trước đây hoặc nơi cư trú của cá nhân có thẩm quyền giải quyết việc thay đổi họ, tên.
Thủ tục thay đổi họ cho con sau khi ly hôn được tiến hành theo căn cứ Điều 28 Luật Hộ tịch năm 2014 thay đổi, cải chính, bổ sung thông tin hộ tịch được hướng dẫn bởi Mục 4 Chương II Thông tư 04/2020/TT-BTP như sau:
Bước 1: Nộp hồ sơ tại UBND cấp xã
Cha hoặc mẹ có yêu cầu thay đổi họ cho con nộp tờ khai theo mẫu quy định và giấy tờ liên quan cho UBND cấp xã.
Bước 2: UBND cấp xã tiếp nhận và giải quyết
- Thời hạn giải quyết là 03 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ giấy tờ hợp lệ. Trường hợp cần phải xác minh thì thời hạn tối đa là 06 ngày.
- Nếu thấy việc thay đổi họ cho con của người có yêu cầu là có cơ sở, phù hợp với quy định, công chức tư pháp - hộ tịch ghi vào Sổ hộ tịch cùng người yêu cầu đăng ký thay đổi họ cho con ký vào Sổ hộ tịch và báo cáo Chủ tịch UBND cấp xã cấp trích lục cho người yêu cầu.
Ngoài ra, trường hợp đăng ký thay đổi họ cho con không phải tại nơi đăng ký hộ tịch trước đây thì UBND cấp xã phải thông báo bằng văn bản kèm theo bản sao trích lục hộ tịch đến UBND nơi đăng ký hộ tịch trước đây để ghi vào Sổ hộ tịch.
Lệ phí làm thủ tục:
Căn cứ theo Điều 3 Thông tư 85/2019/TT-BTC, mỗi địa phương sẽ có mức phí thay đổi họ tên khác nhau, thẩm quyền quy định lệ phí thuộc về Hội đồng nhân dân cấp tỉnh.
