Di sản thừa kế là tài sản của người đã qua đời để lại thông qua di chúc. Di sản này có thể là tài sản riêng hoặc tài sản chung với người khác, người nhận được di sản sẽ được chia theo di chúc hoặc theo hàng thừa kế pháp luật.
Trong trường hợp người đang chấp hành phạt tù mà người này trong diện được hưởng di sản thừa kế thì có được hưởng thừa kế di sản hay không. Khi người đang chấp hành phạt tù sẽ bị hạn chế đi một số quyền cơ bản mà công dân được hưởng.
1. Hạn chế quyền của người đang chấp hành phạt tù
Căn cứ Điều 14 Hiến pháp 2014 quy định công dân Việt Nam sống trên lãnh thổ là người có quyền con người và các quyền, nghĩa vụ khác của công dân như sau:
Ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các quyền con người, quyền công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật.
Quyền con người, quyền công dân chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của luật trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng.
Theo Hiến pháp thì quyền con người, quyền công dân chỉ bị hạn chế khi người này vi phạm các quy định mà nhà nước, pháp luật không cho phép làm.
Bên cạnh đó, tại Điều 44 Bộ luật Hình sự 2015 quy định công dân sẽ bị tước một số quyền công dân khi rơi vào một trong các trường hợp sau đây:
Công dân Việt Nam bị kết án phạt tù về tội xâm phạm an ninh quốc gia hoặc tội phạm khác trong những trường hợp do Bộ luật Hình sự 2015 quy định, thì bị tước một hoặc một số quyền công dân.
- Quyền ứng cử đại biểu cơ quan quyền lực Nhà nước.
- Quyền làm việc trong các cơ quan nhà nước.
- Quyền phục vụ trong lực lượng vũ trang nhân dân.
Thời hạn tước một số quyền công dân là từ 01 năm đến 05 năm, kể từ ngày chấp hành xong hình phạt tù hoặc kể từ ngày bản án có hiệu lực pháp luật trong trường hợp người bị kết án được hưởng án treo.
Như vậy, người nào vi phạm pháp luật mà phải chịu hình phạt tù thì sẽ bị hạn chế đi một số quyền như ứng cử, làm việc tại các cơ quan nhà nước, đặc biệt là thời hạn chấp hành sẽ từ 01 năm - 05 năm kể từ ngày chấp hành xong thời hạn phạt tù.
2. Người chấp hành phạt tù có bị tước quyền hưởng di sản
Người đang chấp hành phạt tù sẽ bị hạn quyền công dân rất nhiều kể cả sau khi đã chấp hành xong án phạt một thời gian khá dài. Trong thời gian này mà người này thuộc diện được hưởng thừa kế thì có được hưởng sau khi đã chấp hành xong án phạt hay không?
Theo đó, vấn đề này được quy định theo Điều 621 Bộ luật Dân sự 2015 về đối tượng không được quyền hưởng di sản như sau:
(1) Những người sau đây không được quyền hưởng di sản
Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe hoặc về hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người đó.
Người vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản.
Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ phần di sản mà người thừa kế đó có quyền hưởng.
Người có hành vi lừa dối, cưỡng ép hoặc ngăn cản người để lại di sản trong việc lập di chúc; giả mạo di chúc, sửa chữa di chúc, hủy di chúc, che giấu di chúc nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ di sản trái với ý chí của người để lại di sản.
(2) Những người quy định tại mục (1) vẫn được hưởng di sản, nếu người để lại di sản đã biết hành vi của những người đó, nhưng vẫn cho họ hưởng di sản theo di chúc.
Như vậy, người đang chấp hành phạt tù hoặc đã chấp hành án xong vẫn có thể được hưởng di sản thừa kế, nếu người để lại di sản đã biết người được hưởng đã vi phạm pháp luật nhưng vẫn chấp nhận. Pháp luật quy định như thế nhằm tôn trọng ý chí cuối cùng của người để lại di sản, qua đó giúp người được hưởng di sản vẫn có quyền thừa kế như những công dân khác.
