Hộ gia đình ông Bùi Văn Khai (Nam Từ Liêm) sử dụng thửa đất diện tích thực tế 207 m2 nhưng do có sai sót khi đo đạc trước đó nên trên Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSD đất) được UBND TP Hà Nội cấp ngày 10/1/2001 chỉ ghi có 171 m2. Trong năm 2001, hộ ông Bùi Văn Khai đã chia tách và chuyển nhượng toàn bộ thửa đất này cho 5 hộ gia đình trong đó có hộ ông Nguyễn Thế Mạnh (36 m2). Các hộ đã chuyển về đây xây cất nhà ở, sinh sống, làm việc, không tranh chấp. 4 hộ đã được cấp GCNQSD đất; riêng hộ ông Nguyễn Thế Mạnh chưa được cấp do thời điểm nhận chuyển nhượng đất chưa có hộ khẩu Hà Nội nên chưa làm thủ tục sang tên và chia tách Giấy chứng nhận. Năm 2010, khi đã có hộ khẩu, ông Nguyễn Thế Mạnh đi làm thủ tục để được cấp GCNQSD đất cho diện tích 36 m2 nhưng diện tích ghi trên GCN đã cấp cho hộ ông Bùi Văn Khai (171 m2) không còn để chia tách vì đã chuyển nhượng hết cho 4 hộ kia.
Theo thanh tra Sở TNMT Hà Nội tại văn bản số 1327/BC-TT ngày 16/12/2010: Tổng diện tích đất hộ ông Bùi Văn Khai chuyển nhượng cho 4 hộ (đã được cấp GCN) là 171 m2; diện tích bán cho hộ ông Nguyễn Thế Mạnh theo giấy viết tay 36 m2 : tổng cộng là 207 m2, trong đó có 171 m2 được cấp GCN. Như vậy, có 36 m2 đất ông Khai chuyển nhượng không nằm trong diện tích được cấp GCN. Việc chia tách cấp GCN không đúng thực tế sử dụng có phần lỗi của Văn phòng Đăng ký đất đai Hà Nội “thiếu sót, chủ quan, thiếu trách nhiệm khi không kiểm tra thực tế hiện trạng sử dụng đất của các hộ gia đình” (đối với những trường hợp chưa rõ ràng). Thanh tra Sở TNMT Hà Nội kiến nghị: Căn cứ khoản 2 Điều 32 của quy định ban hành kèm theo Quyết định số 117/2009/QĐ-UBND của UBND TP Hà Nội: Làm thủ tục thu hồi các GCN đã cấp khi chia tách không đúng thực tế sử dụng cho các hộ trên; đồng thời thông báo cho Văn phòng Đăng ký đất đai huyện Từ Liêm kiểm tra, lập lại hồ sơ chia tách và cấp GCN theo đúng thực tế chuyển nhượng.
Ý kiến của luật gia:
Các GCN đã cấp đều không trái pháp luật, kể cả “giấy viết tay” diện tích 36 m2 đất ông Bùi Văn Khai chuyển nhượng cho hộ ông Nguyễn Thế Mạnh, vì thời điểm nhận chuyển nhượng xảy ra năm 2001 (trước 1/7/2004) nên pháp luật không đòi hỏi chặt chẽ về thủ tục pháp lý; người sử dụng đất (hộ ông Nguyễn Thế Mạnh) được cấp GCNQSD đất theo quy định tại Điều 50 Luật Đất đai 2003; quy định của luật đất đai 2013 vẫn tiếp tục kế thừa quy định này (Điều 100).
Do các GCN đã cấp “không trái pháp luật” nên không có cơ sở để VP Đăng ký nhà đất Thông báo “thu hồi” GCN đã cấp cho 4 hộ. Hành vi “thu hồi” chỉ xảy ra đối với GCN “cấp trái pháp luật”. Khi Thanh tra báo cáo đề xuất “lập lại hồ sơ chia tách và cấp GCN theo đúng thực tế” thì cũng tức là các GCN được cấp cho 4 hộ không trái pháp luật nhưng thuộc trường hợp “có biến động phải cấp lại GCN”.
Vì vậy, áp dụng khoản 2 điều 32 quy định tại Quyết định số 117/2009/QĐ-UBND (thu hồi GCN cấp trái pháp luật, không quy định "cấp lại") như kiến nghị của Thanh tra TNMT cần được xem xét lại. Đối với trường hợp có biến động phải cấp lại GCN, cần áp dụng quy định tại khoản 1 điều 32 quy định tại Quyết định 117/2009/QĐ-UBND : “Không phải ra thông báo thu hồi Giấy chứng nhận”; cơ quan quản lý đất đai “có trách nhiệm đóng dấu “đã thu hồi” tại trang 2 bản chính Giấy chứng nhận để đưa vào hồ sơ lưu trữ sau khi cấp lại Giấy chứng nhận”./.
(Nhà báo, Luật gia Nguyễn Chấn - Chuyên viên cao cấp, Hãng Văn phòng Luật sư NewVision)
